ԳՐԱՎՈՐ ԽՈՍՔ: ՈւՂՂԱԳՐՈւԹՅՈւՆ

Հայերենի գրային կազմը

Հայերենի գրային կազմը պարունակում է

1. Այբուբենի բոլոր տառերը. այդ թվում`

-6 ձայնավոր տառ – ա, օ, ու, ի, է, ը

-30 բաղաձայն տառ – բ, գ, դ, զ, թ, ժ, լ, խ, ծ, կ, հ, ձ, ղ, ճ, մ, յ, ն, շ, չ, պ, ջ, ռ, ս, վ, տ, ր, ց, փ, ք, ֆ

-3 տառ, որոնք արտահայտում են հնչյունային կապակցություններ` ե – յ, է, ո – վ, օ, և - յ, է, վ կամ է, վ:

2. Առոգանության 3 նշան – շեշտ [՛], հարցական նշան [՞], բացականչական նշան [՜]:

3. Տրոհության 4 նշան – միջակետ [.], ստորակետ [,], բութ [`], վերջակետ [:]:

4. Բացահայտության 7 նշան – միության գծիկ [-], անջատման գծիկ [–], ենթամնա [-], չակերտներ [“”], փակագծեր [()], կախման կետեր […], բազմակետեր [....]:

ПИСЬМЕННАЯ РЕЧЬ. ПРАВОПИСАНИЕ

Письменный состав армянского языка содержит

1. Все буквы алфавита, в том числе

-6 гласных букв – ա (а), օ (о), ու (у), ի (и), է (э), ը (‘).

-30 согласных букв – բ (b), գ (g), դ (d), զ (z), թ (t), ժ (zh), լ (l), խ (kh), ծ (ts), կ (k), հ (h), ձ (dz), ղ (gh), ճ (j), մ (m), յ (y), ն (n), շ (sh), չ (ch), պ (p - п), ջ (dj), ռ ( r), ս (s), վ (v), տ (t - т), ր ( r), ց (ts - ц), փ (p), ք (q), ֆ (f).

-3 буквы, обозначающие несколько звуков - ե – յ, է (й, э), ո – վ, օ (в, о), և - յ, է, վ (й, э, в) или է, վ (э, в).

2. 3 знака выразительности – знак ударения [՛], вопросительный знак [՞], восклицательный знак [՜].

3. 3 знака препинания – двоеточие (обозначается как точка) [.], запятая [,], знак, после которого следует выделяемое слово или оборот [`], точка (обозначается как двоеточие) [:].

4. 7 знаков пояснения – дефис [-], тире [–], перенос [-], кавычки [“”], скобки [()], троеточие (3 точки) […], многоточие (4 точки) [....].

Հնչյունների և տառերի համապատասխանությունը

Յուրաքանչյուր հնչյուն արտահայտվում է առանձին տառով: Դա խախտվում է մի քանի դեպքում.

ա. Նույն հնչյունը կարող է արտահայտվել տարբեր տառերով.

[է] է – էգ, էակ, անէանալ, մանրէ
[է] ե – մեկ, կես, գետ, բերել
[օ] օ – օր, օրինակ, անօրինական, ոսկեզօծել
[օ] ո – գոլորշի, կողմ, կոչ

բ. Նույն տառն արտահայտում է տարբեր հնչյուններ.

ե [յէ] բառասկզբում – երկու, երկաթ, երբ
ե [է] բառամիջում – բերք, գերան
ո [վօ] բառասկզբում – ոսկի, որքան
ո [օ] միայն երկու բառի սկզբում – ով, ովքեր
ո [օ] բառամիջում – բողոքել, Գորիս
ո [օ] բառավերջում – երեկո, Մարո

գ. Մեկ տառն արտահայտում է երկու հնչյուն

և [էվ] բառամիջում և վերջում – բարև, կարևոր, հարևան

Соответствие звуков и букв

В армянском языке каждый звук выражается отдельной буквой. Это нарушается в некоторых случаях.

а) Один и тот же звук может выражаться разными буквами:

[է - э] է – էգ (эг - самка), էակ ( эак– существо), անէանալ (анэанал – изчезать), մանրէ (манрэ – бактерия)
[է - э] ե – մեկ (мэк – один), կես (кес – половина), գետ (гет - река), բերել (бэрэл – нести)
[օ - о] ո – գոլորշի (голорши – пар), կողմ (кохм – сторона), կոչ (коч – клич)

б) Одна буква выражает разные звуки:

ե [յէ - йэ] в начале слова – երկու (йерку – 2), երկաթ (йеркат – железо), երբ (йерб – когда)
ե [է - э] в середине слова – բերք (бэрк – урожай), գերան (гэран – бревно)
ո [վօ - во] в начале слова – ոսկի (воски – золото), որքան (воркан – сколько)
ո [օ - о] только в начале всего двух слов – ով (ов – кто), ովքեր (овкер – кто в множественном числе)
ո [օ - о] в середине слова – բողոքել (бохокел – жаловаться), Գորիս (Горис)
ո [օ – о] в конце слова – երեկո (йереко – вечер), Մարո (Маро)

в) Одна буква выражает 2 звука:

և [էվ - эв] в середине и конце слова – բարև (барэв – здравствуй), կարևոր (карэвор – важный), հարևան (hареван – сосед)

ԽՈՍՔԻ ՄԱՍԵՐ – ЧАСТИ РЕЧИ

Հայերենի խոսքի մասերը տասն են` գոյական, բայ, ածական, թվական, դերանուն, մակբայ, կապ (նախադրություն և ետադրություն), շաղկապ, վերաբերական, ձայնարկություն:

В армянском языке 10 частей речи: имя существительное, глагол, имя прилагательное, имя числительное, местоимение, наречие, предлог и послелог, союз, частицы, междометия.

Գոյական անուն– имя существительное

1. Գոյական անունի արտահայտած իմաստը

Գոյական անունները բնության մեջ եղած անձերի, իրերի, հասկացությունների անուններ են:

Смысловое значение имен существительных:

Именами существительными являются названия лиц, предметов, абстрактных понятий, существующих в природе. Հասարակ և հատուկ անուններ – нарицательное и собственное имя существительное

Հատուկ անունները (հատուկ գոյականները) անվանում են միատեսակ առարկաներ և հասկացություններ:

Нарицательные имена существительные назвают однородные предметы и понятия.

Հատուկ անունները (հատուկ գոյականները) անվանում են միատեսակ առարկաներից միայն մեկը` տարբերելով մյուսներից:

Собственные имена существительные называют один из однородных предметов.

Հատուկ անուններ են`

-Անձնանունները

-Տեղանունները

-Կենդանիներին տրվող անունները

-Կազմակերպությունների, հիմնարկների, թերթերի, գրական երկերի անվանումները

К собственным именам существительным относятся:

- личные имена

- географические названия

- клички животных

- названия организаций, учреждений, газет, литературных произведений

3. Անձեր և իրեր – лица и предметы

Մարդ նշանակող բոլոր գոյականները անձեր են, այդ թվում`

-հատուկ անուններ – Հռիփսիմե, Իշխան և այլն

-հասարակ անուններ – մարդ, հայր, տղա, կին, զինվոր

Все существительные, обозначающие человека являются лицами, в том числе

- имена собственные – Рипсиме, Ишхан и т.д.

- имена нарицательные - человек, отец, мальчик, женщина, солдат

Շնչավոր և անշունչ առարկաներ – одушевленные и неодушевленный предметы Animate and inanimate subjects

Շնչավոր առարկա են համարվում մարդ նշանակող գոյականները, որոնք կարող են լինել՝

-հատուկ անուններ – Հռիփսիմե, Իշխան և այլն

-հասարակ անուններ – մարդ, հայր, տղա, կին, զինվոր

Անշունչ առարկաներ են մնացած բոլոր առարկաները:

քար, գրիչ, շուն, ոչխար, օձ

Շնչավոր առարկաները կամ անձ ցույց տվող գոյականները խոսքի մեջ գործածվելիս պատասխանում են ո՞վ, ո՞ւմ, ումի՞ց, ումո՞վ հարցերին:

Одушевленные предметы или существительные, обозначающие людей, отвечают на вопросы Кто? Чей? Кого? Кем?

Անշունչ առարկաները կամ իր ցույց տվող գոյականները խոսքի մեջ գործածվելիս պատասխանում են ի՞նչ, ինչի՞ց, ինչո՞վ, ինչո՞ւմ հարցերին:

Неодушевленные существительные или существительное, обозначающее предметы, отвечает на вопросы Что? Чего? Чем? В чем?

4. Նյութական և վերացական գոյականներ – материальные и абстрактные имена существительные

ա. Նյութական գոյականներն անվանում են բնության մեջ առկա առարկաներ և երևույթներ՝

հող, ջուր, մարդ, անտառ…

а) Материальные имена существительные обозначают предметы и явления в природе:

земля, вода, человек, лес...

բ. Վերացական գոյականներն անվանում են վերացական հասկացողություններ, որոնք մարդկային մտածողության արդյունք են՝

սեր, ատելություն, վախ, ցավ…

б) Абстрактные имена существительные обозначают абстрактные явления, которые являются плодами человеческого мышления:

любовь, ненависть, страх, боль...

Անորոշ և որոշյալ գոյականներ – неопределенное и определенное имя существительное

1. Անորոշ գոյականներն արտահայտում են ընդանրապես առարկա:

Անորոշությունը դրսևորվում է.

ա. “Մի” բառի միջոցով. մի մարդ, մի օր, մի տարի:

Մի օր սա եկավ, թե չոբան Չատին

Ոչխարը թաքուն իր հանդն է արել:

Մի հավք զարկի ես մի օր

Հովհ. Թումանյան

բ. Առանց որևէ հատուկ վերջավորության՝ դատարկ փողոց, մարդ չի երևում

Неопределенные имена существительные выражают просто предмет.

Неопределенность выражается:

а) с помощью слова “մի” (ми):

մի մարդ (ми мард – человек), մի օր (ми ор – день), մի տարի (ми тари – год)

б) без особенного окончания: դատարկ փողոց (датарк похоц – пустая улица), մարդ չի երևում (мард чи йеревум – не видно людей)

2. Որոշյալ գոյականներն արտահայտում են խոսողին կամ խոսակցին ծանոթ` որոշակի առարկաներ:

Որոշյալությունը դրսևորվում է.

ա. ը կամ ն որոշիչ հոդով:

ը-ն ավելանում է բաղաձայնով վերջացող բառերին, ն-ն` ձայնավորով վերջացողներին:

գիրքը

սեղանը

դասարանը

բայց`

կատուն

տարին

բ. ս և դ հոդերով: Այս հոդերը միասնաբար արտահայտում են իմ, քո դերանունների և որոշիչ հոդի իմաստը՝

գիրքս – իմ գիրքը

կարծիքդ – քո կարծիքը

Ո՞ր դեպքում է գոյականը գործածվում որոշյալ

ա. Երբ նրա արտահայտած առարկան խոսողին կամ լսողին ծանոթ է:

Պաղպաղակը համեղ ուտելիք Է:

բ. Երբ գոյականն արդեն գործածվել է նախորդ նախադասության մեջ:

Հեռվից հանկարծ մի մարդ երևաց: Մարդը ձեռքին հրացան ուներ:

գ. Երբ իբրև լրացում ունենում է.

-Դերանունների իմ, քո, նրա, սրա, դրա սեռական հոլովաձևերը.

իմ գիրքը, քո գույնը, դրա տեսքը

-այս, այդ, այն ցուցական դերանունները.

այս քաղաքը, այն մարդը

-Բոլոր, ամբողջ, ողջ բառերը

Ողջ գյուղը կանգնեց պարսպի պես: Հովհ. Թումանյան

-Գերադրական աստիճանի ածական.

ամենագեղեցիկ աղջիկը

Определенные имена существительные выражают знакомое говорящему или слушателю конкретные предметы.

Определенность выражается:

а) частицами ը или ն

ը добавляется к словам, последняя буква которых – согласное, ն к словам, последняя буква которых – гласное.

գիրքը (эта книга)

սեղանը (этот стол)

դասարանը (этот класс)

но:

կատուն (этот кот)

տարին (этот год)

б) частицами ս и դ. Эти частицы выражают и смысл определенных частиц, и смысл местоимений „мой“ и „твой“

В каких случаях употребляются определенные имена существительные?

а) когда предмет знаком говорящему или слушателю:

Պաղպաղակը համեղ ուտելիք Է: (Мороженое – вкусная еда)

б) когда существительное употреблялось в предыдущем предложении:

Հեռվից հանկարծ մի մարդ երևաց: Մարդը ձեռքին հրացան ուներ:

(Издали вдруг показался один человек. У этого человека в руках было ружье.)

в) когда у существительного дополнение:

-местоимения իմ, քո, նրա, սրա, դրա

-указательные местоимения այս, այդ, այն

այս քաղաքը (этот город), այն մարդը (этот человек)

-слова բոլոր (все), ամբողջ (целый), ողջ (весь)

-прилагательное в превосходной степени:

ամենագեղեցիկ աղջիկը (самая красивая девушка)

Գոյականի թիվը – категория числа имен существительных

Գոյականն ունի երկու թիվ` եզակի և հոգնակի:

Եզակի թիվը գոյականի սովորական, ուղիղ ձևն է և արտահայտում է մեկ առարկա:

Հոգնակի թիվը արտահայտում է մեկից ավելի միատեսակ առարկաներ:

Имена существительные имеют формы единственного и множественного числа.

Единственное число – неизмененный вид слова и употребляется при обозначении одного предмета.

Множественное число употребляется при обозначении нескольких одинаковых предметов.

Գոյականներ միայն եզակի թվով – անհոգնական

ա. հատուկ անունները. օրինակ`

Արաքս, Շուշի, Մխիթար

բ. չափվող-կշռվող նյութեր անվանող բառերը. օրինակ`

խմոր, մածուն, օղի, մթերք

գ. վերացական գոյականները. օրինակ`

թախիծ, ուրախություն, սեր, արհամարանք

դ. –ություն, -եղեն, -ելիք ածանցներ ունեցող բառերը. օրինակ`

քաղցրավենիք, ուսանողություն

ե. զանազան խաղերի և զբաղմունքների անունները. օրինակ`

շախմատ, լող, վազք, առևտուր

զ. գիտությունների և ուսմունքների անունները. օրինակ`

ֆիզիկա, քիմիա, կապիտալիզմ, ռոմանտիզմ

Имена существительные, имеющие только формы единственного числа

а) Собственные имена существительные:

Аракс, Шуши, Мхитар

б) измеряемые материальные существительные:

խմոր (тесто), մածուն (мацун), օղի (водка), մթերք (продукты)

в) абстрактные существительные:

թախիծ (печаль), ուրախություն (радость), սեր (любовь), արհամարանք (презрение)

г) слова, с суффиксами –ություն, -եղեն, -ելիք:

քաղցրավենիք (sweet), ուսանողություն (студенчество)

д) наименования всяких игр и занятий:

շախմատ (шахматы), լող (плавание), վազք (бег), առևտուր (торговля)

е) названия наук и учений:

ֆիզիկա (физика), քիմիա (химия), կապիտալիզմ (капитализм), ռոմանտիզմ (романтизм)

Գոյականներ միայն հոգնակի թվով – անեզական

Առանց եզակիի հանդես են գալիս միայն մի քանի աշխարհագրական անուններ.

Ալպեր

Կարպատներ

Հիմալայներ

Անդեր

Ֆիլիպիններ

Նիդեռլանդներ

Имена существительные, имеющие только формы множественного числа

К ним относятся только некоторые географические названия:

Альпы

Карпаты

Гималаи

Анды

Филиппины

Нидерланды

Հոգնակին կազմվում է –եր, -ներ վերջավորություններով: -Եր ավելանում է միավանկ, -ներ` բազմավանկ բառերին:

Множественное число составляется при помощи окончаний –եր, -ներ. –եր добавляется к односложным, -ներ к многосложным словам.

միավանկ (односложные)`

սար-եր (горы)

քար-եր (камни)

ձոր-եր (ущелья)

բազմավանկ (многосложные)`

քաղաք-ներ (города)

աթոռ-ներ (стулья)

անուն-ներ (имена)

փողոց-ներ (улицы)

Շեղումներ կանոնից (отклонения от правила)

ա. –եր վերջավորություն ստանում են նաև՝

-գաղտնավանկով (ը) վերջացող երկվանկ գոյականները.

a) окончание –եր также получают:

двусложные слова, со скрытым звуком (ը)

կայս(ը)ր – կայսրեր

վագ(ը)ր – վագրեր

աստ(ը)ղ – աստղեր

արկ(ը)ղ – արկղեր

-այն բարդ բառերը, որոնց վերջին բաղադրիչը միավանկ գոյական է.

те сложные слова, последний компонент которых односложное имя существительное:

լրագիր – լրագրեր

դասագիրք – դասագրքեր

բ. մի շարք միավանկ բառեր գրաբարում վերջացել են ն-ով, որը հետագայում վերացել է: Այդ հնչյունը հոգնակիում վերականգնվում է.

Ряд односложных слов в грабаре имел окончание ն, которое изчезло. Этот звук восстанавливается во множественном числе.

նուռ(ն) – նռներ (гранаты)

ձուկ(ն) – ձկներ (рыбы)

ծունկ(ն) – ծնկներ (колена)

թոռ(ն) – թոռներ (внуки)

և այլն etc

գ. հոգնակիի այլ ձևեր`

другие виды множественного числа:

մարդ – մարդիկ (люди)

կին – կանայք (женщины)

ՀՈԼՈՎՆԵՐ - ПАДЕЖИ

Բառերի այնպիսի փոփոխությունը, որից կախված է նրանց պաշտոնը նախադասության մեջ կոչվում է հոլովում:

Изменение слов, от которого зависит связь данного слова с другими словами в предложении называется склонением.

Ուղղական հոլով – именительный падеж

ա. Ուղղական հոլովի ձևը

а. форма именительного падежа

Ուղղական հոլովը բառի ուղիղ ձևն է:

Որոշյալ առման դեպքում ուղղականն ստանում է որոշիչ հոդ` ը կամ ն.

Именительный падеж является начальной формой слова.

В определенном наклонении к словам добавляется частица ը или ն:

քար – քարը

ձի – ձին

քույր – քույրը

բ. Ուղղական հոլովի իմաստը

б. смысл именительного падежа

Ուղղական հոլովն արտահայտում է գործող, մի բան լինող առարկա:

Именительный падеж выражает действующего предмета, предмета с которым что-то происходит.

գ. Ուղղական հոլովի գործածությունը

в. употребление именительного падежа

Նախադասության մեջ ուղղական հոլովով դրված բառերը հիմնականում գործածվում են որպես

В предложении существительное в именительном падеже в основном употребляется как:

ենթակա` Գետը լեռներից շառաչով գալիս և անց է կենում դաշտերի միջով:

подлежащее,

ստորոգյալ` Դա մի լեռնային գետ է:

сказуемое,

կոչական` Վահան Տերյան,

Ինչպե՞ս երգեմ հիշատակը քո:

обращение,

որոշիչ` Բժիշկ Արշակն այդ օրն ուշացել էր:

определение

Սեռական հոլով – родительный падеж (1)

ա. Սեռական հոլովի ձևը

a. форма родительного падежа

Սեռական հոլովը կազմվում է երկու եղանակով`

1. ուղղականին վերջավորություն ավելացնելով – արտաքին հոլովում – քար-ի, ձի-ու, քր-ոջ, օր-վա

Սեռական հոլովը ստանում է –ի, -ու, -ան, -ոջ, -վա, -ց վերջավորությունները

2. Բառի արմատի հնչյունները փոփոխելով – ներքին հոլովում – տուն – տան, հայր – հոր

ու ձայնավորով և բաղաձայնով վերջացող բառերում -ն դառնում է ա,

այ երկհնչյունով ու բաղաձայնով վերջացող բառերում այ-ը վերածվում է ո-ի:

շուն – շան

արյուն – արյան

հայր – հոր

մայր – մոր

Родительный падеж образуется двумя способами:

1. добавлением окончаний –ի, -ու, -ան, -ոջ, -վա, -ց к именительному падежу (внешнее склонение)

2. изменением звуков в корне слова (внутреннее склонение).

В словах, оканчивающихся на ու и согласное, ու заменяется буквой ա.

В словах, оканчивающихся на այ и согласное, այ заменяется буквой ո.

բ. Սեռական հոլովի իմաստը

б. Значение родительного падежа

Սեռական հոլովն արտահայտում է պատկանելության իմաստ:

Родительный падеж выражает смысл принадлежности.

գ. Սեռական հոլովի գործածությունը – употребление существительных в родительном падеже

Նախադասության մեջ սեռական հոլովով դրված բառերը գործածվում են որպես գոյականի լրացում.

В предложении имена существительные в родительном падеже являются дополнением:

Հատկացուցիչ`

указывающее принадлежность:

Արագածի, Արարատի

Հայացքի դեմ սգավոր,

Սև տուֆակերտ մի պալատի

Տրտմահանդես դահլիճում

Պառկած է նա

Որպես անթագ, բայց հիրավի թագավոր…

Պ. Սևակ

Որոշիչ`

определение:

Սեղանի գինին թույլ, բայց համեղ խմիչք է:

Տրական հոլով – родительный падеж (2)

ա. Տրական հոլովի ձևը – форма родительного падежа

Տրական հոլովը սեփական ձև չունի, միշտ նման է սեռականին, միայն թե որոշյալ առման ժամանակ հոդ է ստանում:

Не имеет собственной формы, всегда похож на предыдущий, только в определенном наклонении получает окончание ը или ն.

սեռական` քարի, ձիու, օրվա, քրոջ

տրական` քարի(ն), ձիու(ն), օրվա(ն), քրոջ(ը)

բ. Տրական հոլովի իմաստը – смысл родительного падежа

Տրական հոլովն արտահայտում է հանգման իմաստ. տրական հոլովով դրված առարկային հանգում է գործողությունը.

Выражает смысл об'екта действия.

Ոտքս կպավ մի քարի (այն քարին):

գ. Տրական հոլովի գործածությունը – употребление существительных в родительном падеже

Տրական հոլովով դրված բառերը նախադասության մեջ լինում են ստորոգյալի լրացում` անուղղակի խնդիր և պարագա.

В предложении являются дополнениями сказуемого – косвенным дополнением и обстоятельством:

Վահանը հանդիպես Արամին: (խնդիր - дополнение)

Գիրքը դրված է սեղանին: (պարագա - обстоятельство)

Հայերենում, այն բարդ բառերը, որոնց վերջին բաղադրիչը միավանկ բառ է,հոգնակին կարող է ստանալ և՛ -եր, և՛ -ներ վերջավորություն:

Եթե վերջին միավանկ բաղադրիչը գոյական է և իր իմաստը պահում է անփոփոխ, ապա հոգնակին ստանում է -եր վերջավորություն:

Ըստ այդմ՝

գլխացավ(եզ.) = գլխի + ցավ = (հոգնակի) գլխացավԵՐ

ծովափ(եզ.)= ծովի + ափ = (հոգնակի) ծովափԵՐ

Եթե վերջին միավանկ բաղադրիչը բայի արմատ է կամ բայի իմաստ ստացած գոյական, ապա հոգնակին ստանում է -ներ վերջավորություն:

Օրինակ՝

վիպագիր (եզ.) = վեպ գրող. այստեղ գիր՝ գրել բայի իմաստ ստացած գոյական =վիպագիրՆԵՐ

տնտեսվար(եզ.) =տնտեսություն վարող. այստեղ վար՝ վարել բայի արմատ =տնտեսվարՆԵՐ

Կա ևս մի բացառություն՝ ռուսՆԵՐ...

Հայցական հոլով – винительный падеж

ա. Հայցական հոլովի ձևը – форма винительного падежа

Անձերի հայցականը նման է տրականին.

Винительный падеж личностей похож на родительный (2).

Վահանը սիրում է Անիին:

Իրերի հայցականը նման է ուղղականին.

Винительный падеж предметов похож на именительный.

Վահանը սիրում է խնձոր:

բ. Հայցական հոլովի իմաստը – смысл винительного падежа

Հայցական հոլովն արտահայտում է կրելու իմաստ. այդ հոլովով դրված առարկան կրում է գործողությունը.

Слова в винительном падеже обозначают об'ект, на который направлено действие.

Վարդանը պատռեց նկարը:

գ. Հայցական հոլովի գործածությունը – употребление существительных в винительном падеже

Հայցական հոլովով դրված բառերը նախադասության մեջ լինում են ստորոգյալի լրացում` կրող խնդիր և պարագա:

Существительные в винительном падеже являются дополнениями.

Քամին սենյակ էր բերում ծաղիկների բույրը: (ուղիղ խնդիր - дополнение)

Գիշերը հորդ անձրև էր եկել: (պարագա - обстоятельство)

Տրամադրեց՝ Մարիամ Պետրոսյանը: