УРОК 7
Оглушение звонких согласных Глагол. Будущее и будущее прошедшее времена изъявительного наклонения О некоторых функциях инфинитива Имя числительное
Количественные и порядковые числительные. Употребление числительных с существительными.
Синтаксические функции числительных Обозначение времени

Оглушение звонких согласных

Буква ձ в следующих корнях и словах, образованных от этих корней, после согласного ր произносится как ց:

արձակ	(свободный)	խուրձ	(сноп)
բարձ	(подушка)	հանդերձ	(одежда)
բարձել	(грузить)	հարձակվել	(нападать)
բարձիթողի	(заброшенный)	համբարձում	(воскресение)
բարձր	(высокий)	որձ	(самец)
դարձ	(возвращение)	վարձ	(плата)
դերձակ	(портной)	փորձ	(попытка)

դերձան(нитка)

Буквосочетание ղձ в следующих корнях и словах, образованных от этих корней, произноситься как խց:

դաղձ(мята)դեղձան (светло-желтый)

դեղձ(персик)

Буква ձ в корне օձ (змея) и в словах, образованных от этого корня, произноситься как ց:

Прочитайте:

Դերձակ Համբարձումը լավ վարպետ է: Բարձրաբերձ բլուրի վրա գեղեցիկ դեղձենիներ կային: Նա արձակուրդից շուտ վերադարձավ: Վարդուհին արձակ դաշտում դաղձ էր հավաքում: Համարձակ տղաները դարձյալ բարձրանում էին մերձակա բարձունքը: Նա շատ է դժվարանում դարձվածքների թարգմանության ժամանակ: Փորձը փորձանք չէ: Երեխան փորձում էր բռնել օձին: Մենք ամեն ամիս մուծում ենք բնակարանի վարձը:

Буква ջ в некоторых корнях и в словах, образованных от этих корней, после согласного ր произносится как չ։

արջ (медведь), թրջել (мочить), վերջ (конец).

Буквосочетание ղջ в следующих корнях и в словах, образованных от этих корней, произносится как խչ:

աղջիկ (девушка), ամբողջ (весь, целый), ողջ(1. живой, 2. весь).

В некоторых корнях и словах, образованных от этих корней, буква ջ произносится как չ после гласного:

աջ (правый), առաջ (до, раньше), առջև (перед), մեջ (в), մեջ/ք/ (спина), քաջք (бес).

Прочитайте:

Վիրավոր արջը փախչում է դեպի գետի աջ ափը: Որսորդը վերջապես նկատում է արջի հետքը: Մի տարի առաջ աղջիկը այստեղ չէր ապրում: Անձրևից թրջվել էր նրա նուրբ զգեստը: Այդ առողջ մարդն ամբողջ օրը աշխատում է: Այսօր հիվանդի մեջքը չի ցավում: Այս տարի Սարգիսն ավարտում է միջնակարգ դպրոցը: Ես սիրում եմ գարնան առաջին ամիսը, իսկ Վարդանն ամառվա վերջին ամիսն է սիրում: Նա միշտ զիջում է իր ընկերներին: Մի միջահասակ երիտասարդ գնում էր դեպի աջ նրբանցքը:

Глагол. Будущее и будущее прошедшее
времена изъявительного наклонения
Բայ. Սահմանական եղանակի ապառնի
և անցյալ ապառնի ժամանակները

Изъявительное наклонение имеет две формы будущего времени: будущее и будущее прошедшее. Указанные формы образуются от деепричастия будущего времени¹ и вспомогательного глагола в настоящем или прошедшем времени. Деепричастие будущего времени образуется от инфинитива путем прибавления окончания ու:
գրել և գրելուկարդալ և կարդալու

Будущее время	- Ապառնի ժամանակ
գրելու եմ	գրելու ենք
գրելու ես	գրելու եք
գրելու է	գրելու են
կարդալու եմ	կարդալու ենք
կարդալու ես	կարդալու եք
կարդալու է	կարդալու են

¹ Деепричастие будущего времени в грамматике армянского языка имеет названия: ապառնի դերբայ, կատարելի դերբայ, անկատար դերբայ:

Будущее время изъявительного наклонения обозначает действие, которое будет происходить после момента речи: непосредственно после данного момента, через некоторое, а также через длительное время. Например:

Նա վեպն ավարտելու է այսօր, վաղը, երկու տարի հետո:
Он роман закончит сегодня, завтра, через два года.

Будущему времени изьявительного наклонения в русском языке соответствует будущее время совершенного или несовершенного вида (чаще всего соответствует будущее сложное: գրելու եմ - буду писать, կարդալու եմ - буду читать), а иногда указанные формы будущего времени переводятся на русский язык описательно: գրելու եմ - должен писать, կարդալու եմ - должен читать.

Будущее прошедшее время	- Անցյալի ապառնի ժամանակ
գրելու էի	գրելու էինք
գրելու էիր	գրելու էիք
գրելու էր	գրելու էին
կարդալու էի	կարդալու էինք
կարդալու էիր	կարդալու էիք
կարդալու էր	կարդալու էին

Будущее прошедшее время обозначает действие, которое должно было совершиться до момента речи, в каком-то промежутке прошедшего времени. Формы будущего прошедшего времени в русском языке передаются описательно:

գրելու էի- должен был писать
կարդալու էի - должен был читать.

Отрицательное спряжение Ժխտական խոնարհում

Отрицательное спряжение будущего и будущего прошедшего времен изъявительного наклонения образуется при помощи отрицательных форм вспомогательного глагола, которые употребляются перед деепричастием будущего времени. Например:

չեմ գրելու	չենք գրելու
չես գրելու	չեք գրելու
չի գրելու	չեն գրելու
չէի գրելու	չէինք գրելու
չէիր գրելու	չէիք գրելու
չէր գրելու	չէին գրելու

Переведите на русский язык:

1. Նա այսօր ուշ է վերադառնալու: Հյուրերին դիմավորելու են մեր խմբի ուսանողները: Վաղը ես մեկնելու եմ առողջարան: Ո՞վ է մնալու երեխաների հետ: Մենք ձեզ սպասելու ենք մինչև լուսաբաց: Դու մտնելու՞ ես բժշկի մոտ: Արմենն ու Անահիտը շուտով ամուսնանալու են: Երեկոյան նրան զանգահարելու է իր ընկերուհին: Նա ուսումնասիրելու է բոլոր փաստերը: Դուք տանելու, եք այս աթոռները: Ամառը դուք որտե՞ղ եք հանգստանալու: Բնակարանի վարձը ե՞րբ եք վճարելու: Ո՞վ է հաղթելու այս տարվա մրցումներում: Նա չի՞ բարձրանալու լեռան գագաթը: Դուք չե՞ք պատմելու ձեր տպավորությունների մասին: Այստեղ մենք հաճելի նորություններ ենք լսելու: Ես այս գիշեր չեմ քնելու, աշխատելու եմ: Դպրոցի նոր շենքի կառուցումը շուտով ավարտվելու է: Ես գնալու եմ, իսկ նա մնալու է: Մենք վիճելու ենք, իսկ դուք լսելու եք:

2. Այսօր ես ճաշ էի եփելու, իսկ քույրս դասերն էր սովորելու: Մենք զբոսանքի էինք գնալու, իսկ դուք հեռուստացույց էիք դիտելու: Երկու օր առաջ նա կարդալու էր իմ հոդվածը և կարծիք էր գրելու: Արմենը համերգի տոմսեր էր գնելու, բայց տոմսարկղը փակ էր: Ես այսքան չէի ուշանալու: Նա ինձ չէր հանդիպելու, քեզ էր հանդիպելու: Դու այսօր չէիր զեկուցելու, վաղն էիր զեկուցելու: Աղջիկները սունկ էին հավաքելու, իսկ տղաները կրակ էին վառելու: Ես մասնակցելու էի մրցումներին, բայց այդ օրը հիվանդ էի: Մենք շնորհավորելու էինք հոբելյարին, իսկ նրա ուսանողները ծաղիկներ էին մատուցելու: Այս տարի մենք հանգստանալու էինք ծովափին: Երեկոյան դու զանգահարելու էիր մեզ: Անահիտը խաղալու էր փոքրիկների հետ, իսկ ես խմորեղեն էի պատրաստելու: Արմենը շարունակելու էր ընթերցումը, իսկ Անահիտը թարգմանելու էր: Նա ջրելու էր այգին, իսկ դու նրան օգնելու էիր: Նա շտապելու էր, իսկ դու սպասելու էիր:

Переведите на армянский язык:

1. Вечером мы будем встречать гостей. Ты сегодня рано вернешься? Завтра он должен отправиться в санаторий. Когда поезд прибудет в Ереван? Сегодня я останусь с детьми. Ты будешь ждать нас до рассвета? Он должен войти к врачу. Они когда должны пожениться? Я вечером буду звонить (должна позвонить)' тебе. Мы будем изучать все факты. Ты когда унесешь (должен унести) эти стулья? Мы летом будем отдыхать в деревне. Я сегодня буду платить квартплату. Мы победим на соревнованиях. Эти парни поднимутся (будут подниматься) на вершину горы. Сегодня он расскажет (будет рассказывать) о своих впечатлениях. Вы здесь услышите интересные новости. Скоро закончится строительство нового здания. Ты пойдешь (должен пойти) на работу, а твоя сестра останется (должна остаться) около больной бабушки. Они будут спорить, а мы будем слушать.

2. Сегодня сестра должна была готовить обед, а я должна была учить уроки. Отец и мать должны были пойти на прогулку, а мы должны были сидеть у телевизора. Ты должен был прочесть мою статью и написать отзыв. Мы должны были купить билеты на концерт, но касса была закрыта. Ты не должен был столько ждать. Он когда должен был встретиться с тобой? Он не должен был встретиться со мной. Я сегодня не должен был отдыхать, сегодня должен был отдыхать мой товарищ. Парни должны были разжигать огонь, а девушки должны были готовить обед. Ты должен был участвовать в соревнованиях. Вечером они должны были поздравить свою подругу и (должны были) преподнести ей цветы. Утром я должен был позвонить тебе, но мой телефон не работал. Я должна была играть с детьми, а мама должна была печь печенье. Вы должны были продолжать чтение, а мы должны были перевести статью. Дед должен был собирать фрукты, а внук должен был помогать ему. Я должен был торопиться, а они должны были сидеть дома.

О некоторых функциях инфинитива
Անորոշ դերբայի մի քանի կիրառություններ

1.В армянском языке инфинитив употребляется в качестве подлежащего при составных сказуемых, выражающих значение модальности.

Примеры:

պետք է ասել	надо (нужно) сказать
հարկավոր է ասել	надо (нужно) сказать
անհրաժեշտ է ասել	необходимо сказать
հնարավոր է գտնել	возможно найти (отыскать)
անհնար է լսել	невозможно слушать
կարելի է խոսել	можно говорить
հաճելի է լսել	приятно слушать
տհաճ է տեսնել	неприятно видеть
լավ է լռել	хорошо (лучше) молчать
հեշտ է նկատել	легко заметить

2.Инфинитив примыкает к модальному глаголу կարող եմ (могу): կարող եմ ասել /լսել, խոսել, գտնել/ могу сказать (слушать, говорить, найти).

Неправильный глагол կարող եմ употребляется в настоящем и прошедшем времени:

Настоящее время

կարող եմ (могу)	կարող ենք	(можем)
կարող ես (можешь)	կարող եք	(можете)
կարող է (может)	կարող են	(могут).

Прошедшее время

կարող էի (я мог)	կարող էինք (мы могли)
կարող էիր (ты мог)	կարող էիք (вы могли)
կարող էր (он мог, она могла)	կարող էին (они могли)

3. Инфинитив примыкает также к личным формам глагола, если они выражают значение:

а)волеизъявления или воленаправленности:

թույլատրում է ասել	разрешает сказать
արգելում է նստել	запрещает сидеть
հրամայում է բերել	приказывает принести
հանձնարարում է գրել	поручает писать
օգնում է աշխատել	помогает работать
խանգարում է վազել	мешает бежать
համոզում է ընդունել	уговаривает принять

б)мысли, восприятия, интеллектуального состояния, желания:

ուզում է ասել	хочет сказать
ցանկանում է խմել	желает пить
երազում է տեսնել	мечтает видеть
սիրում է քնել	любит спать
ձգտում է պարզել	стремится выяснить
փորձում է երգել	пытается петь
մոռանում է ասել	забывает сказать
վարժվել է սպասել	привык ждать
սովորել է փակել	научился закрывать

Текст

ԱՐՁԱԿՈՒՐԴ

Շուտով սկսվելու է իմ ամառային արձակուրդը, և ես մեկնելու եմ Դիլիջան: Դիլիջանը հիանալի ամառանոցային քաղաք է: Մինչև դըպրոցական դառնալս ես ապրում էի Դիլիջանում, պապիկիս ու տատիկիս մոտ: Ես շատ եմ սիրում իմ բարի ու իմաստուն պապիկին և քնքուշ ու հոգատար տատիկին և ամառային արձակուրդս անց եմ կացնելու նրանց մոտ:

Հիմա ես Երևանում եմ, իմ սենյակում: Ահա փակում եմ աչքերս ու մտովի պատկերացնում Դիլիջանի փարթամ անտառները, մեր հին ու հարազատ տունը՝ քչքչան գետակի ափին, հսկա ծառերի հովանու տակ:

Ես երկու ամիս ապրելու եմ այդ սքանչելի վայրում, շնչելու եմ լեռնային անտառների մաքուր օդը, վայելելու եմ բնության զարմանալի գեղեցկությունները:

Բայց, իհարկե, ես այնտեղ անգործ չեմ նստելու. օգնելու եմ պապիկիս, աշխատելու եմ մեր այգում: Ես արթնանալու եմ վաղ լուսաբացին ու պապիկիս հետ իջնելու եմ այգի: Մենք միասին ջրելու ենք ծառերը ու բանջարեղենի մարգերը, փխրեցնելու ենք հողը, պոկելու ենք մոլախոտերն ու փշերը, քաղելու ենք հասած մրգերը ու բանջարեղենը:

Հետո մեր բակի ծառերի ստվերում նախաճաշելու ենք: Նախաճաշի ժամանակ մենք ուտելու ենք թարմ կարագ ու ոչխարի պանիր, մեղր ու կաթնասեր, թոնրի լավաշ ու գաթա, խմելու ենք կաթ կամ թեյ:

Նախաճաշից հետո պապիկը հանգստանալու է, իսկ ես գնալու եմ անտառ, զբոսնելու եմ և հատապտուղներ եմ հավաքելու:

Կեսօրին հարևան տղաների հետ լողանալու եմ մեր վճիտ գետակի սառը ջրում, հետո պառկելու եմ տաք ավազին ու արևի լոգանք եմ ընդունելու:

Ճաշին ես ուտելու եմ տատիկիս պատրաստած համեղ ճաշերը, իսկ հետճաշյա հանգստի ժամին կարդալու եմ գեղարվեստական զըրքեր, ամսագրեր ու թերթեր:

Երեկոյան պապիկիս հետ նորից իջնելու եմ այգի, այգում միշտ շատ աշխատանք կա:

Մայրամուտից հետո մութը գրկելու է աշխարհը, իսկ ես լուսնի լույսի տակ նստելու եմ մեր բակում և նորից ու նորից լսելու եմ պապիկիս զարմանալի հետաքրքիր ու իմաստուն զրույցները:

Կիրակի օրերը ես և պապս գնալու ենք ձկնորսության: Պապս լուսաբացին շատ վաղ է արթնանալու, հետո արթնացնելու է ինձ, ու մենք միասին գնալու ենք գետափ: Լուռ ու խաղաղ բնության գրկում մենք մենակ ենք լինելու, և շրջապատի լռությունը խախտելու է միայն գետի քչքչոցը:

Առայժմ այդ բոլոր գեղեցիկ պահերը ես մտովի եմ պատկերացնում, բայց շուտով դրանք իրականություն են դառնալու:

Словарь

արձակուրդ - отпуск, каникулы; в значении каникулы употребляется также форма множ. ч. -արձակուրդներ.

Մինչև դպրոցական դառնալս	до того, как я стал школьником (дословно — до моего становления школьником)
Ահա փակում եմ աչքերս	Вот закрываю (мои) глаза.
Մտովի պատկերացնում եմ քչքչան	мысленно представляю. -журчащий. (Քչքչ - звукоподражательное слово, от которого образованы слова: քչքչալ - журчать, քչքչոց - журчанье)-
Հսկա ծառերի հովանու տակ	под сенью величественных (огромных) деревьев
Վայելելու եմ բնության	буду наслаждаться
Զարմանալի գեղեցկությունները	удивительной красотой (красотами) природы.
Արթնանալու եմ վաղ լուսաբացին -	проснусь рано, на рассвете.
Նախաճաշի ժամանակ	во время завтрака, за завтраком
Նախաճաշից հետո	после завтрака
Մայրամուտից հետո	после заката солнца
Կեսօրին	в полдень
Ճաշին	на обед, во время обеда
Արևի լոգանք եմ ըդունելու	Буду принимать солнечную ванну (дословно -солнечное купанье).
Տատիկիս պատրաստած	приготовленное моей бабуш кой (причастный оборот)-
Ետճաշյա հանգստի ժամին	в час послеобеденного отдыха
Արթնանալու է	проснется
Արթնացնելու է	разбудит (значение переходности действия выражает суффикс անց).
Իրականություն են դառնալու	станут действительностью, сбудутся

ИМЯ ЧИСЛИТЕЛЬНОЕ/ /ԹՎԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ

Числительные в армянском языке бывают количественные (քանակսւկան), порядковые (դասական), распределительные (բաշխական) и дробные (կոտորակային).

1. Количественные (քանակական) числительные отвечают на вопросы: քանի՞, ինչքա՞ն, որքա՞ն (сколько?).

Количественные числительные по своей словообразовательной структуре бывают простые, суффиксальные, сложные и сложносос-

тавные.

1) Простые числительные состоят из одного корня:  

1 մեկ, մի
2 երկու, երկուս
3 երեք
4 չորս
5 հինգ
6վեց
7յոթ
8ութ
9ինը, ինն
10տասը, տասն, տաս
20քսան
100հարյուր
1000հազար
1000000միլիոն
1000000000միլիարդ

Запомните!
а)Числительное երկուս употребляется только при субстантивации.
б)Параллельные формы ինը, ինն употребляется в следующих случаях: если начальный звук следующего слова согласный, то употребляется форма ինը (ինը տղա, ինը կոպեկ), если же начальный звук следующего слова гласный, то
Употребляется форма ինն (ինն աղջիկ, ինն օր, ինն ամիս). в)Числительное տասը имеет параллельные формы տասն и տաս. В составе сложных слов (иногда и самостоятельно)
Употребляется форма տասն, которая была принята в древне армянском языке. Форма տաս проникла в литературный язык из разговорной речи и конкурирует с формой տասը.

г) Числительное մի одновременно является нeопрeделенным местоимением и употребляется в роли неопределенного артикля. В предложении Մի գիրք տուր ինձ значение մի можно понимать двояко: Дай мне одну книгу и Дай мне какую-нибудь книгу. Մի воспринимается как числительное, когда является носителем логического ударения.
2.Суффиксальные числительные образованы при помощи суф
фикса սուն (десять):
30 երեսուն
40 քառասուն
50 հիսուն
60 վաթսուն
70 յոթանասուն
80 ութսուն
90 իննսուն

3.Сложные числительные образуются при помощи сочетания десятков и единиц таким же образом, как и в русском языке. Таким способом образованы числительные от 11 до 99.
11 տասնմեկ(произносится տասնըմեկ)
12 տասներկու
13 տասներեք
14 տասնչորս (произносится տասեըչորս)
15 տասնհինգ (произносится տասնըհինգ)
16 տասնվեց(произносится տասնըվեց)
17 տասնյոթ(произносится տասնըյոթ)
18 տասնութ
19տասնինը (տասնինն)
21քսանմեկ
25քսանհինգ
29քսանինը (քսանինն)
31երեսունմեկ
34երեսունչորս
41քառասունմեկ
46քառասունվեց
51հիսունմեկ
57հիսունյոթ
61 վաթսունմեկ
62 վաթսուներկու
71յոթանասունմեկ
77յոթանասունյոթ
81ութսունմեկ
84ութսունչորս
91իննսունմեկ

4. Сложносоставные числительные (все числительные выше ста) состоят из двух и более отдельных слов:
101հարյուր մեկ
105հարյուր հինգ
110հարյուր տաս
115հարյուր տասնհինգ
200երկու հարյուր
203երկու հարյուր երեք
225երկու հարյուր քսանհինգ
300երեք հարյուր
400չորս հարյուր
588հինգ հարյուր ութսունութ
1987հազար ինը հարյուր ութսունյոթ
25791քսանհինգ հազար յոթ հարյուր իննսունմեկ
540624հինգ հարյուր քառասուն հազար վեց հարյուր քսանչորս

2. Порядковые (դասական) числительные по своей структуре суффиксальные. Они образуются от количественных числительных при помощи суффиксов րորդ и երորդ. Суффикс րորդ образует порядковые числительные երկրորդ (от երեք), չորրորդ (от չորս). Остальные порядковые числительные образуются при помощи суффикса երորդ:

հինգերորդ, վեցերորդ, յոթերորդ, ութերորդ, իններորդ, տասերորդ (а также տասներորդ) տասնմեկերորդ, տասներկուերորդ, տսաներեքերորդ, տասնչորսերորդ, տասնհինգերորդ, քսաներորդ, քսանութերորդ, երեսունիններորդ и т.д. Исключение составляет порядковое числительное աոաջին (первый).

При образовании составных порядковых числительных суффикс օրորդ присоединятся к последнему компоненту. Например: երկու հարյուր հինգերորդ (205-ый), հազար յոթ հարյուր յոթանասունհինգերորդ (1775-ый)

Порядковые числительные на письме обозначаются: 1) римскими цифрами, 2) арабскими цифрами; 3) буквами армянского алфавита. При обозначении арабскими цифрами после цифры ставится соединительная черточка и пишется буквосочетание -րդ; например, 2-րդ (երկրորդ), 8-րդ (ութերորդ), 55-րդ (հիսունհինգերորդ). Порядко
вое числительное առաջին на письме обычно обозначается римской цифрой, а при обозначении арабской цифрой пишется I-ին. Однако эта форма омонимична, т. к. одновременно выражает значение да тельного падежа субстантивного употребления числительного 1-ին (մեկին); например: սեպտեմբերի 1-ին (մեկին) - первого сентября
ժամը 1-ին (մեկին) — в час, в первом часу.

Иногда в роли порядковых числительных употребляются буквы армянского алфавита, которые с V по XVI век применялись в значении цифр.

Ա - 1 Ժ - 10 Ճ - 100 Ռ - 1000

Բ - 2 Ի - 20 Մ - 200 Ս - 2000

Գ - 3 Լ - 30 Յ - 300 Վ - 3000

Դ - 4 Խ - 40 Ն - 400 Տ - 4000

Ե - 5 Ծ - 50 Շ - 500 Ր - 5000

Զ - 6 Կ - 60 Ո - 600 Ց - 6000

է - 7 Հ - 70 Չ - 700 ՈՒ - 7000

Ը - 8 Ձ - 80 Պ - 800 Փ - 8000

Թ - 9 Ղ - 90 Ջ - 900 Ք - 9000

Употребление числительных с существительные Թվականների գործածությունը գոյականների հետ

Числительные, сочетаясь с существительными, не согласуются с ними ни по числам, ни по падежам.

Пример:

երեք փողոց	три улицы
երեք փողոցի	трех улиц
երեք փողոցով	тремя улицами
երեք փողոցում	на трех улицах

или:

երրորդ փողոց	третья улица
երրորդ փողոցի	третьей улицы
երրորդ փողոցով	третьей улицей
երրորդ փողոցում	на третьей улице

С количественными числительными существительное употребляется в единственном числе обычно в следующих случаях:

1. если является единицей меры, цены, времени: քսան կիլոմետր,
   տասներկու կիլոգրամ, հիսուն կոպեկ, երեսունհինգ օր, հարյուր տարի;
2. если в центре внимания не предмет (выраженный сущест
   вительным), а количество (выраженное числительным): քսան ուսա
   նող, յոթանասունհինգ աթոռ, տասներկու շարք, հազար ոչխար.

Существительное с количественными числительными употребляется во множественном числе, когда необходимо подчеркнуть каждый из предметов, названных данным существительным. При этом логическое ударение падает на существительное.

В предложении Տասը հայ բժիշկներ մասնակցում էին կոնգրեսին (Десять армянских врачей участвовали в конгрессе) существительное բժիշկներ стоит во множественном числе, так как цель сообщения - подечеркнуть каждого врача в отдельности. Если ту же мысль выразим иначе: Տասը սովետական բժիշկ մասնակցում էր կոնգրեսին, значит, в центре нашего внимания количество врачей - տասը.

Синтаксические функции числительных Թվականների շարահյուսական գործառույթները

Числительные выполняют функции:

1)определения:
Նա ունի երեք երեխա:
У него трое детей.
Նա սովորում է երրորդ դասարանում:
Он учится в третьем классе.

2)Составной части именного сказуемого:
Հարյուրի կեսը հիսուն է:

Половина ста - пятьдесят. Իմ աթոռը յոթերորդն է:

Мой стул седьмой.

3) подлежащего, прямого и косвенного дополнений, обстоятельств когда употребляется в субстантивированной форме. При субстантивации числительное получает определенный артикль, склоняется и относится к склонению ի.

а)Числительное - подлежащее:

Երեքը գնալու են համալսարան, երկուսը՝ տուն: Трое пойдут в университет, двое - домой. Առաջին մեքենան գնում է, երկրորդը չի գնում: Первая машина идет, вторая не идет.

б)Числительное-дополнение:
Սեղանին երկու գրիչ կա, մեկը տուր ինձ:
На столе есть две ручки, одну дай мне.

Բոլորն ուզում են գնալ արշավի, բայց ուղարկելու են չորսին: Все хотят идти в поход, но пошлют четверых. Առաջին մրցանակը տվեցին Արամին, երկրորդը՝ Աշոտին: Первую премию дали Араму, вторую - Ашоту.

в)Числительное-обстоятельство:
Համերգն սկսվելու է ժամը հինգին:
Концерт начинается в пять часов.

Ես առաջին տետրում շարադրություն եմ գրելու, երկրորդում՝ խնդիրներ եմ լուծելու:

В первой тетради я напишу изложение, во второй буду решать задачи.

Прочитайте и переведите на русский язык:

Նրանք տասնհինգ օր հանգստանալու են Դիլիջանում Երևանում ձմեռը տևում է երեք կամ չորս ամիս: Ես ուզում եմ գնել երկու կիլոգրամ խաղող և երեք կիլոգրամ դեղձ: Մեկ կիլոգրամ կարտոֆիլն արժե երեսուն կոպեկ: Ես գնելու եմ չորս մետր չիթ և երեք մետր մետաքս: Երեխան առավոտյան խմում է երկու հարյուր գրամ կաթ: Ես կարող եմ ուտել հարյուր հիսուն գրամ պաղպաղակ: Շրջազգեստի համար պետք է երեք մետր կտոր: Նա զեկուցումը գրելու է յոթ օրում: Մեր ֆակուլտետն ունի հինգ հարյուր վաթսուն ուսանող: Մեր կուրսում կա տասնմեկ գերազանցիկ և երեսուներկու հար-

վածաին: Այդ հետաքրքիր դասախոսությունը լսում էր (լսում էին)

յոթանասունհինգ հազար հեռուստադիտող (հեռուստադիտողներ):

Արմենը երկու մտերիմ ընկեր (ընկերներ) ունի: Իմ սենյակում չորս աթոռ կա: Մեր շենքն ունի վեց մուտք: Ամեն մուտքում կա տասնհինգ բնակարան: Ես այս երկու գիրքը (գրքերը) վերցնում եմ, իսկ այդ երեքը չեմ վերցնում: Երկուսդ սենյակներն եք հավաքելու, իսկ ես ճաշ եմ պատրաստելու: Տարին ունի տասներկու ամիս: Շաբաթն ունի յոթ oր: Օրն ունի քսանչորս ժամ: ժամն ունի վաթսուն րոպե: Րոպեն ունի վաթսուն վայրկյան: Տարին ունի երեք հարյուր վաթսունհինգ կամ երեք հարյուր վաթսունվեց օր:

Переведите на армянский язык

Мы двадцать пять дней отдыхали в горной деревне.

Наши занятия будут длиться четыре или пять месяцев. Он хотел купить два килограмма мяса и три килограмма фруктов. Один килограмм сахара стоит двести пятьдесят драмов. Я хотела купить двенадцать метров ситца и три метра шелка. Ребенок может выпить сто восемьдесят граммов молока. Для зимнего пальто надо купить четыре метра материала. Он здесь работает восемнадцать лет. В нашей школе учатся тысяча двести пятьдесят учеников. В (нашем классе шестнадцать девочек и девятнадцать мальчиков. Эту интересную передачу смотрели два миллиона сто двадцать пять тысяч телезрителей. В этой комнате два окна. В нашем доме четыре подъезда. В нашем подъезде двадцать пять квартир. Эти две книги Я должна купить сегодня, завтра куплю те две книги. Ребенок будет спать, а мы будем готовить обед и убирать комнаты.

В году двенадцать месяцев. В неделе семь дней. В каждом дне Двадцать четыре часа. В одном часу шестьдесят минут. В минуте шестьдесят секунд. В году триста шестьдесят пять или триста шестьдесят шесть дней.

Обозначение времени

Время может обозначаться с помощью единиц времени и вспомогательных слов: ժամ - час, րոպե - минута, վայրկյան - секунда, կես - половина, քառորդ - четверть, անց - больше, պակաս - меньше.

Вопрос:
Ժամը քանի՞սն է:
Сколько времени?
Который час? Ответ:

1) если сообщается конкретный час (без промежуточных минут) то это выражается так:
Ժամը հինգն է:
Пять часов.
Ժամը յոթն է:
Семь часов.
Ժամը քսաներկուսն է:
Двадцать два часа. В разговорной речи часто слово ժամ опускается:
Ժամը քանիսն է: և Հինգն է, վեցն է... 2) если сообщается, что время на некоторое количество минут не достигло конкретного часа, то ответ выражается следующим образом:
Ժամը հինգից պակաս է տաս/ը/ րոպե:
Без десяти минут пять часов. В разговорной речи ответ часто выражается короче:
Հինգից տաս է պակաս:
Հինգին տաս է պակաս:
Հինգից տաս պակաս:
Հինգին տաս պակաս:

3)если сообщается, что время на какое-то количество мину
Продвинулось вперед от конкретного часа, то ответ выражается так:

Ժամը յոթն անց է քսան րոպե: Двадцать минут восьмого. (В разговорной речи ответ выражается короче: Յոթն անց է քսան րոպե: Յոթն անց է քսան: Յոթն անց քսան:

4)четверть какого-либо часа выражается словом քառորդ в
сочетании со словами պակաս, անց:
Տասին տասնհինգ պակաս: Без пятнадцати десять.
Տասին քառորդ պակաս:
Без четверти десять.
Տասն անց տասնհինգ:
Пятнадцать минут одиннадцатого.
Տասն անց քառորդ:
Четверть одиннадцатого.

5) половина часа выражается словом կես в сочетании со словом անց:

Հինգ անց կեսն է:
Հինգ անց է կես:
Половина шестого.
Ինն անց կեսն է:
Ինն անց է կես:
Половина десятого. Половина часа выражается также в минутах:
Հինգն անց է երեսուն րոպե:
Пять часов тридцать минут.
Ինն անց է երեսուն րոպե:
Девять часов тридцать минут.

Текст.

ԻՄ ՕՐԸ

Ես տասնութ տարեկան եմ և սովորում եմ Երևանի պետական համալսարանում:

Ամեն օր ժամը ութին իմ սենյակում հնչում է զարթուցիչի գանգը: Ութն անց տասնհինգ րոպեին վերջացնում եմ մարզանքը և գնում լվացվելու: Ռւթն անց կեսին ես նախաճաշում եմ, մի գավաթ սուրճ եմ խմում և դուրս եմ գալիս տանից: Իննից չորս կամ հինգ րոպե պակաս հասնում եմ համալսարան: Մեր դասերն սկսվում են ժամը իննին: Ամեն դասաժամը տևում է քառասունհինգ րոպե: Առաջին դասն ավարտվում է տասին քառորդ պակաս: Երկրորդ դասն սկսվում է տասին հինգ պակաս և ավարտվում է տասնմեկին քսան պակաս: Դասամիջոցը տևում է տաս րոպե: Երրորդ դասն սկսվում է տասնմեկին տաս պակաս և ավարտվում է տասներկուսին քսանհինգ պակաս: Տասներկուսին քառորդ պակաս սկսվում է չորրորդ դասը: Տասն-

երկուսն անց կես սկսվում և տասներեքին տաս պակաս ավարտվում է մեծ դասամիջոցը, այն տևում է քսան րոպե: Հինգերորդ դասն ավարտվում է տասներեքն անց երեսունհինգ րոպեին: Վեցերորդ դասն սկսվում է տասնչորսին քառորդ պակաս և ավարտվում է տասնչորսն անց կեսին:

Դասերից հետո՝ ժամը տասնհինգին ես հասնում եմ տուն, ճաշում և կես ժամ կամ քառասուն րոպե հանգստանում եմ: ժամը տասնվեցին ես գնում եմ գրադարան և մոտ երկու ժամ պարապում եմ գրադարանի ընթերցասրահում:

Երկուշաբթի և չորեքշաբթի օրերը ժամը տասնիննին ես գնում եմ համալսարանի մարզադահլիճ և մասնակցում մարմնամարզության խմբակի պարապմունքներին: Պարապմունքը տևում է մեկ ժամ: Պարապմունքից հետո ես մի փոքր զբոսնում եմ ընկերներիս հետ և վերադառնում եմ տուն: Այնուհետև փոխում եմ զգեստներս, լվացվում եմ և ընթրում:

Սովորաբար քնում եմ ժամը քսանչորսին, իսկ մինչ այդ կարդում եմ, կարգի եմ բերում հաջորդ օրվա համար անհրաժեշտ գրքեր՜ը, դասախոսությունների և գործնական աշխատանքների տետրերը:

Словарь

Ես տասնութ տարեկան եմ	мне восемнадцать лет.
Հնչում է զարթուցիչի զանգը	раздается звонок будильника.
Դուրս եմ գալիս տանից	выхожу из дома (также տնից)
Ժամը տասներեքին	в разговорной речи частозаменяется формой ժամը մեկին, аналогичным образом вместо ժամը տասնչորսը говорим ժամը երկուսը, вместо ժամը տասնհինգը говорим ժամը երեքը и т. д. Во избежание ошибок употребляем уточняющие слова: ցերեկվա (дня), գիշերվա (ночи), например: ցերեկվա ժամը երկուսն է (два часа дня), գիշերվա ժամը երկուսն է (два часа ночи)
Դասերից հետո		после уроков
Պարապմունքից հետո		после занятий
Մոտ երկու ժամ		около двух часов, почти два часа.
Մի փոքր զբոսնում եմ		немного гуляю
Գրեթե միշտ		почти всегда
Մինչ այդ		до этого
Կարգի եմ բերում		привожу в порядок.
Հաջորդ օրվա համար անհրաժեշտ		необходимый для следующего дня.

Переведите вопросы и ответьте на них по-русски

Դու քանի՞ տարեկան ես: Ե՞րբ է հեչում քո զարթուցիչի զանգը: Ե՞րբ ես վերջացնում մարզանքը: Ութն անց կեսին դու ի՞նչ ես անում: Դու ե՞րբ ես հասնում համալսարան: Ձեր դասերը ժամը քանիսի՞ն են սկսվում: Որքա՞ն է տնում ամեն դասաժամը: Ե՞րբ է ավարտվում աոաջին դասաժամը: Վեցերորդ դասը ժամը քանիսի՞ն է ավարտվում: Դասերից հետո դու ի՞նչ ես անում: Ժամը քանիսի՞ն ես գնում գրադարան: Ինչքա՞ն ժամանակ ես պարապում գրադարանի ընթերցասրահում: Շաբաթվա որ օրերին ես մասնակցում մարմնամարզության խմբակի պարապմունքներին: Որքա՞ն է տնում պարապմունքը: Ի՞նչ ես անում պարապմունքից հետո: Շաբաթվա մյուս օրերին երեկոները ի՞նչ ես անում: Ժամը քանիսի՞ն ես քնում: