УРОК 8
Падежи и склонения:
Родительно-дательный падеж,
склонения “ոջ”, “վա”, “ց”
Другие синтаксические функции
родительно-дательного падежа
Выражение значения местоимений свой, себя
Безличные глаголы с окончаниями իս, ով
Порядок слов в предложении

РОДИТЕЛЬНО-ДАТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ,
СКЛОНЕНИЯ “ՈՋ”, “ՎԱ”, “ՈՑ”
ՀՈԼՈՎՈՒՄՆԵՐ

Склонение на “ոջ”
“ոջ” հոլովում

К склонению на ոջ относятся существительные, которые в родительно-дательном падеже получают окончание ոջ.

Родительно-дательный падеж при помощи окончания образуют следующие существительные:

քույր	քրոջ/ը/
сестра сестры,	сестре, сестру
կին	կնոջ/ը/
жена	жены, жене, жену
женщина	женщины, женщине, женщину
ընկեր	ընկերոջ/ը/
товарищ	товарища, товарищу
տեր	տիրոջ/ը/
хозяин	хозяина,хозяину
տալ	տալոջ/ը/
золовка	золовки,золовке, золовку
սկեսուր	սկեսրոջ/ը/
свекровь	свекрови
աներ	աներոջ/ը/
тесть	тестя, тестю

родительно-дательный падеж при помощи окончания ոջ образуют также те сложные существительные, последним компонентом которых является одно из вышеуказанных слов. Например: մորաքույր (тетя, сестра матери), դասընկեր (одноклассник, однокурсник), հողատեր (землевладелец), տիկին (сударыня, мадам).

Запомните!

Множественное число существительного կին /կանայք/ в
родительно-дательном падеже имеет форму կանանց:
կանայքկանանց

женщиныженщин, женщинам

женыжен, женам.

Склонение на “վա”
“վա” հոլովում

К склонению на վա относятся существительные, обозначающие время.

Родительно-дательный падеж при помощи окончания վա образуют следующие существительные:

Пример:

ամառամառվա/ն/
летолета, лету
ամիսամսվա/ն/
месяцмесяца, месяцу
առավոտառավոտվա/ն/
утроутра, утру
գիշերգիշերվա/ն/
ночьночи
ժամժամվա/ն/
часчаса, часу
ժամանակժամանակվա/ն/
времявремени
կեսօրկեսօրվա/ն/
полденьполдня, полдню
ձմեռձմեռվա/ն/
зимазимы, зиме
շաբաթշաբաթվա/ն/
неделянедели, неделе
суббота,субботы, субботе
տարիտարվա/ն/
годгода, году
ցերեկցերեկվա/ն/
день (антоним ночи) дня, дню
օրօրվա/ն/
день (сутки)дня, дню

Запомните!

1.Некоторые из указанных существительных параллельно относятся к склонению на ի:

ժամվա-ժամի, ամսվա-ամսի, կեսօրվա-կեսօրի.

2.К склонению на վա могут относиться и другие слова выступающие в значении времени:

Пример:

ճաշ	обед
ճաշվա	обеденный
ճաշվա ժամ	обеденный час
ճաշվա ընդմիջում	обеденный перерыв
զատիկ	пасха
զատկվա	пасхальный
զատկվա	пасхальный праздник
զատկվա ձու	пасхальное яйцо
շուտ	рано
շուտվա	ранний (давнишний)
շուտվա ծանոթներ	давнишние знакомые
շուտվա ամսագիր	давнишний журнал
վաղուց	давно
վաղուցվա	давнишний
վաղուցվա բարեկամություն	давнишняя дружба
վաղուցվա լուրեր	давнишние вести
առաջ	раньше
առաջվա	ранний (прошлый)
առաջվա ուսուցիչները	учителя в прошлом, раньше
առաջվա ծնողները	родители в прошлом, раньше

3. В разговорной речи употребляются варианты слов գա
   րուն, աշուն-գարուն, աշունք, которые относятся к склонению
   վա: գարունվա — весенний, աշունվա — осенний.
4. Существительные դար (век), րոպե (минута), վայրկ
   յան (секунда) относятся к склонению ի.
5. Названия месяцев также относятся к склонению на ի:
   հունվար-հունվարի, մարտ-մարտի, ապրիլ-ապրիլի и т.д.

Склонение на “ց”
“ց” հոլովում
К склонению на ց относятся существительные, образованные при помощи суффиксов անք, ենք, ոնք, ունք, которые выражают значение множественности.

Արմենենք значит “Армен и его родня”, պապոնք - “дед и его семья”, մերոնք- “наши, наша, моя родня”, ձերոնք- “ваши, ваша, твоя родня”, քեռոնք - “дядя (брат матери) и его семья”.

Указанные существительные в родительно-дательном падеже получают окончание ց, которое прибавляется вместо конечного согласного ք.

Пример:

Արմենենքև Արմենենց
պապոնքև պապոնց
մերոնքև մերոնց
ձերոնքև ձերոնց

Существительные, относящиеся к склонению на ց, не имеют категории определенности, следовательно не принимают определенного артикля.

Внесистемные склонения

Այլաձև հոլովումներ

1.Существительное սեր (любовь) в родительно-дательном падеже получает окончание ո: սիրո/սիրո հասակ - возраст любви, սիրո երգ - песня любви, հանուն սիրո - во имя любви в определенном виде это слово имеет форму սիրուն (малоупотребительная форма).

2.Существительные հույս (надежда), լույս (свет), սուգ (траур), պատիվ (честь), հուր (огонь) обычно в родительно-дательном падеже имеют окончание ի, но в некоторых словосочетаниях (в роли несогласованного определения) они встречаются с окончанием ո.

Пример: սգո նիստ (траурное заседание), հուսո աստդ (звезда надежды), առավոտ լուսո (утро света), պատվո տախտակ (доска почета), Հրո երկիր (Огненная земля).

3.Существительное աղջիկ (девочка, девушка, дочь) в родительно-дательном падеже имеет окончание ա: աղջկա, աղջկան / աղջկա անունը — имя девушки, սիրում է աղջկան — любит девушку, մոտեցավ աղջկան — подошел к девушке.

4.Некоторые существительные, образованные при помощи суффиксов ուստ, իստ родительно-дательный падеж наряду с окончанием ի образуют также при помощи окончания յան.

Пример:

գալուստ (прибытие) - գալստյան փախուստ (бегство) - փախստյան հանգիստ (отдых) - հանգստյան

Запомните!

Собственное имя Գալուստ в родительно-дательном падеже может иметь только окончание ի. /Գալուստի/.

Остальные синтаксические функции родительно-дательного падежа Սեռական-տրական հոլովի մյուս շարահյուսական գործառույթները

Существительные в родительно-дательном падеже (в определенном, а также в неопределенном виде) выполняют функции:

1. косвенного дополнения, обозначающего лицо или предмет, на которое направлено действие. Таким дополнением управляют:

а)глаголы однонаправленного движения: մոտենալ (подойти), հասնել (достичь, дойти), հանգել (примкнуть, прийти), միանալ (присоединиться), ներկայանալ (представиться) и т.д.:

Пример:

մոտենալ գրատախտակին, շենքին, այգուն подойти к доске, к зданию, к саду հասնել նպատակին, ընկերներին, գնացքին достичь цели, товарищей, (дойти до) поезда միանալ երիտասարդներին, կարծիքին, շարժմանը присоединиться к молодым, к мнению, к движению ներկայանալ ղեկավարին, մարդկանց представиться руководителю, людям

б)некоторые переходные глаголы, которые одновременно управ
ляют прямым дополнением: հանձնել (сдать), տալ (дать),
նվիրել (дарить), վճարել (платить), մատուցել (подать), վաճա
ռել (продать), կապել (привязать):

Пример:

Գիրքը հանձնելու եմ գրադարանավարին /վաճառողին, տիրոջը/:
Книгу сдам (должен сдать) библиотекарю (продавцу, хозяину).
Նա միշտ ծաղիկներ Է նվիրում ընկերուհուն/քրոջը, կնոջը, աղջկան/:
Он всегда дарит цветы подруге (сестре, жене, девушке или дочери).

Կինը սուրճ է մատուցում հյուրերին /ընկերոջը, ամուսնուն, որդուն/:

Женщина подает кофе гостям (товарищу, мужу, сыну). Դու դրամը վճարելու ես գանձապահին /վաճառողահուն։

Ты деньги должен заплатить кассиру (продавщице). Նա ժապավենը կապում է գլխին /վզին, մեջքին/:

Она ленту повязывала на голову (на шею, на спину).

в) глаголы передачи информации: ասել (сказать), հաղորդել (сообщить, передать), պատմել (рассказать), հայտնել (сообщить, объявить), բացատրել (объяснить), հրամայել (приказать), հանձնարարել (поручать) и т.д.:

Пример:

Մեր զրույցի մասին պատմելու եմ ընկերուհուս /քրոջս,
նստածներին/:

О нашей беседе расскажу моей подруге (твоей сестре,
сидящим).

Նա իր տեսակետը բացատրում է ուսանողներին /ընկերնե
րին, մարդկանց/:

Она объясняет свою точку зрения студентам (товарища,
людям).

Այդ բարի լուրը ես հաղորդելու եմ մեր ուսուցչուհուն /ծնող
ներին, ներկաներին/:

Эту добрую весть я сообщу нашей учительнице (роди
телям, присутствующим).

Նա հրամայեց տղաներին /աղջիկներին, զինվորներին/
անցնել կամուրջը:

Он приказал парням (девушкам, воинам) перейти мост. Այդ աշխատանքը կարելի է հանձնարարել ուսանողներին /աշակերտուհիներին, տեղակալին/: Эту работу можно поручить студентам (ученицам, местителю).

2. прямого дополнения, если оно выражает значение или выступает в значении лица, отвечая на вопрос ու՞մ (кого?):

Նա սիրում է հարազատներին /որդուն, ընկերոջը, աղջկան/: Он любит родных (сына, товарища, дочь или девушку). Այսօր պարգևատրելու են առաջավորներին /գիտնականին, հերոսուհուն, նորարարին/:

Сегодня будут награждать передовиков (ученого, героиню, новатора).

Նա հիշում է ծնողներին /ուսուցչուհուն, մարզիչին, սկեսրոջը/:

Она помнит родителей (учительницу, тренера, свекровь). Նա բուժում է երեխային /հիվանդին, որդուն, մարդկանց/: Он лечит ребенка (больного, сына, людей). Նրանք պատժում էիե դավաճանին /վախկոտին, լրտեսներին/:

Они наказывали предателя (труса, шпионов). Նրանք հրավիրելու են համակուրսեցիներին /հաղթողին, երգչուհուն, թարգմանչին/.

Они пригласят (будут приглашать) однокурсников (победителя, певицу, переводчика).

Запомните!

1. Названия животных в роли прямого дополнения имеют форму родительно-дательного падежа и отвечают на вопрос ու՞մ (кого?), если употребляются в определенном виде, если же употребляются в неопределенном виде, то имеют форму именительного падежа и отвечают на вопрос ի՞նչ (что?).

Пример:

Նա փնտրում է ձիուն /ու՞մ/: Он ищет эту лошадь (кого?) Նա փնտրում է ձի /ի՞նչ/: Он ищет лошадь. (что?) Նա սիրում է կատվիս /ու՞մ/: Он любит эту кошку (кого?) Նա սիրում է կատու /ի՞նչ/: Он любит кошку. (что?)

2.Обстоятельство места, обозначающего пред лет, на котором совершается действие, обычно употребляется в определенном виде и отвечает на вопрос որտե՞՛ղ (где?куда?). В русском языке ему в основном соответствуют словосочетания с предлогом на.

Пример:

Տունը գտնվում է գետի ափին: Дом находится на берегу реки. Ոչխարների հոտն արածում է սարի լանջին: Стадо овец пасется на склоне горы. Գիշերը ցող է իջնում կանաչ խոտերին: Ночью падает роса на зеленые травы. Նա ձեռքը պահում էր ճակատին: Он руку держал на лбу.

3.Обстоятельство времени обычно употребляется в определенном виде и отвечает на вопрос ե՞րբ (когда?). Таким обстоятельствам в русском языке чаще всего соответствует словосочетания с предлогом в: հունվարին - в январе, մայիսին - в мае, այն ամսին - в том месяце, կեսգիշերին - в полночь, շոգին - в жару, ցրտին -
в холод.

Пример:

Հունվարին նա քննություն է հանձնելու:
В январе он будет сдавать экзамен.
Մեր ծառերը ծաղկում են ապրիլին:
Наши деревья расцветают в апреле.
Նա իր գործերը վերջացնելու է կեսգիշերին:
Он свои дела закончит в полночь.
Նա ձմեռվա ցրտին թեթև վերարկու է հագնում:
Он в зимний холод носит легкое пальто.
Ամառվա շոգին նրանք ամառանոց են գնում:
В летнюю жару они отправляются на дачу.

Выражение значения местоимений “свой”, “себя” в армянском языке “свой”, “себя”
դերանունների
իմաստի արտահայտությունը հայերենում

В русском языке местоимение свой выражает принадлежность подлежащее связанного с ним дополнения или обстоятельства. Эту роль в армянском языке выполняют притяжательные местоимения: իմ, մեր - для первого лица, քո, ձեր - для второго лица, իր իրենց -для третьего лица.

Пример:

Я люблю своего сына. Ես սիրում եմ իմ որդուն: Я живу в своей стране. Ես ապրում եմ իմ երկրում: Ты любишь своего сына. Դու սիրում ես քո որդուն: Ты живешь в своей стране. Դու ապրում ես քո երկրում: Он любит своего сына. Նա սիրում է իր որդուն: Мы любим свою землю. Մենք սիրում ենք մեր հողը: Мы живем в своей стране. Մենք ապրում ենք մեր երկրում: Вы любите свою землю. Դուք սիրում եք ձեր հողը: Вы живете в своей стране. Դուք ապրում եք ձեր երկրում: Они любят свою землю. Նրանք սիրում են իրենց հողը: Они живут в своей стране. Նրանք ապրում են իրենց երկրում:

Значение местоимения себя в армянском языке выражается личными местоимениями в дательном падеже: ինձ, մեզ - для первого лица, քեզ, ձեզ - для второго лица, իրեն, իրենց - для третьего лица:

Пример:

Я знаю себя.Ես ճանաչում եմ ինձ:
Ты знаешь себя.Դու ճանաչում ես քեզ:
Он знает себя.Նա ճանաչում է իրեն:
Мы уважаем себя.Մենք հարգում ենք մեզ:
Вы уважаете себя.Դուք հարգում եք ձեզ:
Они уважают себя.Նրանք հարգում են իրենց:

Прочитатй и переведите:

Գրիգորենք լավ այգի ունեն: Գրիգորենց այգու ծառերը պտուղ են տալիս հուլիսին: Նրա կնոջ ընկերուհու անունը Անահիտ է: Անահիտի նամակը ես հանձնելու էի քո մորաքրոջը: Շենքի կառուցման աշխատանքները մոտենում են ավարտին: Մենք բնակարան ենք ստանալու գարնանը: Այս վայրկյանին ես մտածում էի իմ լավ ընկերոջ մասին: Առավոտվա հովը հանգստացնում է մարդու նյարդերը: Տաղանդավոր պատանուն շուտով մրցանակ են տալու: Երեխաներին ուղարկելու ենք ճամբար ամառվա արձակուրդներին: Նա շատ է սիրում ամռան պայծառ օրերը: Տատիկը ձեռնոց է գործում թոռան համար: Աղջիկները գնում են անտառ սունկի /սունկ հավաքելու/: Ամուսինը միշտ ծաղիկներ է նվիրում կնոջը: Կինը թեյ է տալիս ամուսնուն: Աղջիկը նայում է ընկերուհու նոր մատանուն: Գրքի ընթերցման ժամանակ ես հիշում էի մեր գյուղը, մեր այգու գեղեցիկ ծառերը: Դու հասնելու ես քո նպատակին: Բժիշկը բուժում է իր հիվանդ երեխային:

Переведите вопросы и ответьте на них, используя предыдущее упражнение:

Հուլիսին ու՞մ այգու ծառերն են պտուղ տալիս: Ու՞մ անունն է Անահիտ: Ու՞մ էիր հանձնելու Անահիտի նամակը: Շենքի կառուցման աշխատանքները մոտենու՞մ են ավարտին: Դուք ե՞րբ եք բնակարան ստանալու: Ինչի՞ մասին էիր մտածում այս վայրկյանին: Ի՞նչն է հանգստացնում մարդու ներվերը: Շուտով ու՞մ են մրցանակ տալու: Երեխաներին ե՞րբ ենք ուղարկելու ճամբար: Նա ո՞բ օրերն է շատ սիրում: Տատիկն ու՞մ համար է ձեռնոց գործում: Աղջիկները ի՞նչ նպատակով /ինչի՞ համար/ են գնում անտառ: Ո՞վ է ծաղիկներ նվիրում կնոջը: Ու՞ր էր նայում աղջիկը: Դու ի՞նչ էիր հիշում գրքի ընթերցման ժամանակ:

Переведите на армянский язык:

Вы весной купите квартиру. Утренняя прохлада успокаивает наши нервы. Я передам письмо тете твоей подруги. Строительство дома не подходит к концу. Талантливому юноше дадут премию? Девушки зачем пошли в лес? Кто пошел по грибы? Бабушка

будет вязать рукавицы для внука. Он читал письмо подруги. Ты любишь ясные летние дни? Сегодня я подарю цветы нашей учительнице. Я часто вспоминаю нашу деревню. Он подарил нам хорошие книги. Ты кого часто вспоминаешь? Кому дадут премию? Детей когда отправляют в лагерь? Для кого будет вязать рукавицы бабушка? Когда вы получите новую квартиру? Строительство нового здания завершится в конце месяца.

Мы подходим к вашему саду. Ты присоединяешься к мнению молодых? Он достигнет своей цели. В понедельник он должен представиться своему руководителю. Ты даришь цветы своей подруге? Внучка подает кофе бабушке. Ты расскажешь о нашей беседе своему товарищу? Ты любишь своих родных? Врач лечит своего больного ребенка.

Безличные глаголы с окончанием “իս”, “ով” “իս”, “ով” վերջավորություններով անդեմ բայեր

1. Безличные глаголы с окончанием իս образуются путем прибавления указанного окончания к инфинитиву /գրել-գրելիս, կարդալ-կարդալիս/ и выражают действие, одновременное с действием сказуемого, причем оба действия относятся к одному и тому же подлежащему.

Пример:

Որդու նամակը կարդալիս մայրը ժպտում էր: Читая письмо сына, мать улыбалась. Այգում աշխատելիս նա մեծ հաճույք է ստանում: Он получает большое удовольствие, работая в саду. Մեծերին բարևելիս նա հանում է գլխարկը: Здороваясь со взрослыми, он снимает шапку. Ընկերոջը սպասելիս նա թերթ էր կարդում: Ожидая товарища, он читал газету. Փողոցն անցնելիս մենք շտապում էինք: Переходя улицу, мы торопились.

Безличные глаголы с окончанием իս в предложении обычно выступают в роли обстоятельства времени. Значение таких глаголов передается либо деепричастием несовершенного вида, либо при помощи придаточного предложения времени, либо сочетанием от֊ глагольного существительного с предлогами при, во время.

Пример:

Այդ կարևոր հարցն ուսումնասիրելիս նա չէր շտապում: Изучая этот важный вопрос, он не торопился. Когда он изучал этот важный вопрос, не торопился. При изучении этого важного вопроса он не торопился. Զեկուցումը կարդալիս նա հուզվում էր: Читая доклад, он волновался. Когда он читал доклад, волновался. При чтении доклада он волновался.

2. Безличные глаголы с окончанием ով образуются путем прибавления этого окончания к инфинитиву /գրել-գրելով, կարդալ-կար-դալով/ и фактически являются формой творительного падежа инфинитива. Они могут выражать действие:

а) одновременное с действием сказуемого, в предложении выполняя роль обстоятельства образа действия и отвечая на вопрос ինչպես (как?). Значение таких глаголов в русском языке передается в основном при помощи деепричастия несовершенного вида.

Пример:
Ծերունին քայլում էր կաղալով:
Старец шагал прихрамывая.
Երեխան պարում էր թռչկոտելով.
Ребенок танцевал подпрыгивая.
Երբեմն հանգստանալով մենք առաջ էինք գնում:
Иногда отдыхая, мы шли вперед.

Ընկերոջ հետ խոսելով նա նամակ էր գրում: Разговаривая с товарищем, он писал письмо.

б) предшествующее действию сказуемого, в предложении выполняя роль обстоятельства времени и отвечая на вопрос ե՞րբ (когда?). Значение таких глаголов в русском языке передается главным образом деепричастием в совершенном или несовершенном виде.

Пример:

Տուն մտնելով՝ նա միացնում է հեռուստացույցը: Войдя (входя) в дом, он включает телевизор. Աշխատանքն ավարտելով՝ նա շտապում է երեխաների մոտ: Закончив (заканчивая) работу, он спешит к детям. Դասախոսաթյունը լսելով՝ ես ամեն ինչ հասկացա: Выслушав (слушая) лекцию, я все понял.

Прочитайте и переведите:

1. Հանձնարարությունը կատարելիս նա շատ գրքեր էր օգտագործում: Հաջող պատասխան լսելիս դասախոսն ուրախանում է: Հեռուստացույց դիտելիս դու ակնո՞ց ես դնում: Անկողին մտնելիս լույսը հանգցնու՞մ ես: Նախաճաշելիս ես անպայման մի գավաթ սուրճ եմ խմում: Աշխատավարձ ստանալիս դու դրամը հաշվու՞մ ես: Ծիծաղելիս նա փակում էր աչքերը: Գյուղում հանգստանալիս նա ամեն օր լողանում էր գետում: Դասը պատասխանելիս աշակերտը նայում էր ուսուցչուհուն: Տանտիրուհին ուրախ ժպտում էր հյուրերին դիմավորելիս: Թերթ կարդալիս պապիկը միշտ ծխում է: Կինոնկարը դիտելիս ինձ հետաքրքրում էր ռեժիսորի աշխատանքը: Հիվանդանալիս նա ինքն իրեն բուժում է:

2. Դժվարությունները հաղթահարելով՝ դու հասնելու ես քո նպատակին: Ատելով կեղծիքը՝ նա չի սիրում ստախոս մարդկանց: Աշնան դեղին տերևները դողալով ընկնում էին սառը հողին: Բուժելով հիվանդ երեխային բժիշկն իրեն երջանիկ էր զգում: Վիճելով բոլոր ըն-

կերների հետ՝ նա մենակ է մնալու: Փոքրիկը բակ իջնելով՝ փնտրում է ընկերներին: Մրցամարտում հաղթանակ տանելով՝ նա չեմպիոն է դառնալու: Նոր փաստեր բերելով՝ նա ուզում էր ապացուցել իր տեսակետը: Նա պատասխանում էր հուզվելով ու շփոթվելով: Աղջիկն ուրախանում էր նոր զգեստներ հագնելով:

Переведите на армянский язык:

1. Выполняя задание, я пользовался многими книгами. Слушая хороший ответ, преподаватель радуется. Ложась в постель, он гасит свет. Завтракая, ты пьешь кофе или чай? Смеясь (когда смеялся) он закрывал глаза. Отдыхая в деревне, я часто купался в нашей реке. Отвечая урок, он смотрел на нас. Встречая друзей, мы были очень веселы. Читая газеты, мой брат курит. Получая зарплату, он считает деньги.

2. Преодолев трудности, мы достигнем нашей цели. Ненавидя ложь, он не любит лгунов. Вылечив больную девочку, врач был счастлив. Споря с товарищами, он доказывает свою точку зрения. Играя во дворе, мальчик получает большое удовольствие. Победив в матче, он станет чемпионом. Он отвечал урок волнуясь и ошибаясь. Дети радуются, получая новые игрушки.

Порядок слов в предложении

Բառերի դասավորությունը նախադասության մեջ

(շարադրություն)

В армянском языке порядок слов в предложении преимущественно свободный. Мысль Նա գիտի դասը можно высказать шестью вариантами предложений:

Նա գիտի դասը:	Он знает урок.
Նա դասը գիտի:	Он урок знает.
Գիտի նա դասը:	Знает он урок.
Գիտի դասը նա:	Знает урок он.
Դասը նա գիտի:	Урок он знает.
Դասը գիտի նա:	Урок знает он.

Однако в предложении нельзя изменить порядок слов Կանաչ ծառերի ճյուղերը քամուց օրորվեցին, не нарушив либо подчинительной связи слов, либо смысла предложения. Рассмотрим некоторые варианты:

Կանաչ ծառերի ճյուղերը քամուց օրորվեցին: Ветви зеленых деревьев покачнулись от ветра. Ծառերի կանաչ ճյուղերը քամուց օրորվեցին: Зеленые ветви деревьев покачнулись от ветра. Կանաչ քամուց ծառերի ճյուղերը օրորվեցին: От зеленого ветра ветви деревьев покачнулись. Ծառերի քամուց կանաչ ճյուղերը օրորվեցին: От ветра деревьев зеленые ветви покачнулись.

В первом варианте определение կանաչ поменяло свое место, во втором и третьем вариантах получилась бессмыслица.

Однако возможны следующие варианты, которые не нарушают связи слов и смысл исходного предложения: Քամուց օրորվեցին կանաչ ծառերի ճյուղերը: От ветра покачнулись ветви зеленых деревьев. Օրորվեցին քամուց կանաչ ծառերի ճյուղերը: Покачнулись от ветра ветви зеленых деревьев. Օրորվեցին կանաչ ծառերի ճյուղերը քամուց: Покачнулись ветви зеленых деревьев от ветра. Քամուց կանաչ ծառերի ճյուղերը օրորվեցին: От ветра ветви зеленых деревьев покачнулись.

Надо заметить, что при обычном порядке слов логическое ударение в предложении выражается слабо и падает на сказуемое. Однако в живой речи, чтобы подчеркнуть важность одного из членов предложения, часто прибегаем к изменению порядка слов. При этом слово, играющее важную роль для выражения мысли, обычно употребляется в начале предложения. Еще надо иметь в виду, что если в составе сказуемого имеется вспомогательный глагол, то при изменении обычного порядка слов он примыкает к тому члену предложения, который выделен логическим ударением.

Изменив порядок слов в предложении Ուսանողները պարապում են գրադարանում, получим следующие варианты, в которых

вспомогательный глагол примыкает к словам, выделенным логическим ударением:
Ուսանողներն են պարապում գրադարանում:
Студенты занимаются в библиотеке.
Գրադարանում են պարապում ուսանողները:
В библиотеке занимаются студенты.

Логическое ударение играет очень важную роль в вопросительных предложениях.

Пример:

1. Արա՞մը դասը գիտի: Арам знает урок?
2. Արամը դա՞սը գիտի: Арам знает урок?
3. Արամը դասը գիտի՞: Арам знает урок?

Ответы на эти вопросы соответственно могут быть следующие: 1) Այո, Արամը (Да, Арам); 2) Այո, դասը (Да, урок); 3) Այո, գիտի (Да, знает).

Порядок слов в предложении в конечном счете основывается на порядке слов в словосочетании.

1. В словосочетаниях, где господствующим словом является существительное, зависимое слово обычно ставится:

а) перед господствующим, если выступает в роли определения.

Пример:

լայն փողոց	широкая улица
երկաթե դուռ	железная дверь
երկու գիրք	две книги
այսպիսի մարդ	такой человек
հասած մրգեր	спелые фрукты
վազող երեխա	бегущий ребенок
խմելու ջուր	питьевая вода
ծղոտից գլխարկ	соломенная шляпа (шляпа из соломы)
արևի շողեր	лучи солнца
սենյակի դուռ	дверь комнаты
վարպետի գործ	дело мастера

б) после господствующего слова, если выступает в роли дополнения или обстоятельства.

Пример:

ուղերձ ժողովրդին	- послание к народу
հավելում աշխատավարձին	- прибавка к зарплате
վերադարձը հայրենիք	- возвращение на родину
ժամանումը Երևան	- прибытие в Ереван
հանդիպումը ճանապարհին	- встреча на дороге
ողջույն հաղթողներին	- привет победителям
ժողով գործարանում	- собрание на заводе
լուրեր հայրենիքից	- вести с родины
անցում գետով	— переправа по реке

2. В словосочетаниях, где господствующим словом является глагол, зависимые слова (дополненияи обстоятельства) ставятся как после господствующего слова, так иперед ним.

Пример:

պատռել թուղթը	թուղթը պատռել
разорвать бумагу	бумагу разорвать
մոտենալ կանգառին	կանգառին մոտենալ
подойти к остановке	к остановке подойти
գնալ աշխատանքի	աշխատանքի գնալ
идти на работу	на работу идти
կտրել դանակով	դանակով կտրել
резать ножом	ножом резать
դալալ ցրտից	ցրտից դողալ
дрожать от холода	от холода дрожать

3.В словосочетаниях, где господствующим словом является прилагательное, зависимоесловообычно ставится перед господ ствующим словом:

բոլորին հաճելի	приятный для всех
կռվի պատրաստ	готовый к драке
հարկերից ազատ	свободный от налогов
հոգով մաքուր	чистый душой
մարմնով տկար	слабый телом
ցավին անտարբեր	безразличный к боли
չափազանց բարձր	очень высокий
հազիվ լսելի	еле слышимый
ֆիզիկապես ուժեղ	физически сильный
մանկուց հիվանդ	с детства больной
միշտ գեղեցիկ	всегда красивый

4.В словосочетаниях, где господствующим словом является
наречие (такие словосочетания малоупотребительны), зависимое
слово ставится перед господствующим.

Пример:

չափազանց դանդաղ	очень медленно
շատ կամաց	очень тихо
բոլորից արագ	быстрей всех
շատ հաճախ	очень часто
աշխատանքին զուգահեռ	параллельно с работой

Прочитайте и переведите:

Բազմաթիվ լապտերներ լուսավորում են մեր լայն փողոցը: Որտե՞ղ է երկաթե դռան բանալին: Այսօր ես երկու գիրք եմ գնելու: Աշնանը մենք հավաքելու ենք հասած մրգերը: Բակում վազվըզող երեխան հաճախ ընկնում էր: Խմելու ջուրը պետք է խնայողաբար օգտագործել: Դու ե՞րբ ես հագնելու քո ծղոտե գլխարկը: Լուսնի շողերը լուսավորում են իմ պատշգամբը: Դու քո սենյակի դուռը միշտ բա՞ց ես պահում: Այս քանդակը իսկական վարպետի գործ է: Բանա-

ստեղծի ուղերձն իր ժողովրդին անկեղծ էր և հուզիչ: Շուտով նրանք ունենալու են հավելում աշխատավարձին: Բժշկի վերադարձը հայրենի գյուղ մեծ ուրախություն էր համագյուղացիների համար: Ուկրաինացի բարեկամների ժամանումը Երևան եղբայրական սիրո արտահայտություն է: Անսպասելի հանդիպումը ճանապարհին փոխում է նրանց պլանները: Բոլորի համար հաճելի մի համեստ աղջիկ է նա: Ամեն րոպե կռվի պատրաստ անկարգ տղա է նա: Իմ ականջին հազիվ լսելի մի ձայն է հասնում: Նա ֆիզիկապես ուժեղ երիտասարդ է: Անգլերենին զուգահեռ նա սովորում է ֆրանսերեն: Մեր մեքենան չափազանց դանդաղ էր շարժվում: Դուք շա՛՛տ հաճախ եք գնում զբոսանքի:

Переведите на армянский язык:

Ночью множество фонарей будет освещать наш маленький город. Ключ от железной двери в его кармане. Сегодня он должен был купить две книги. Летом они собирали спелые фрукты. Бегающие во дворе дети иногда падали. Летом я буду носить свою соломенную шляпу. Ночью лунный свет освещал мою квартиру. Он всегда закрывает дверь своей комнаты? Мы видим работу настоящего мастера. Послание талантливого мастера своим ученикам было искренним и волнующим. Надбавка к зарплате будет в декабре? Возвращение сына в родное село было большой радостью для его родителей. Прибытие наших гостей в Ереван - праздник для нас. Они не забывают встречу с друзьями на дороге. Приятная для всех девочка хорошая и скромная ученица. Параллельно с русским он изучает армянский. Наш автобус едет очень медленно. Они часто ходят на прогулку?

Текст.

ՍՊՈՐՏԻ ՄԱՍԻՆ

Մեր ինստիտուտում տարբեր մարզաձևերի շատ խմբակներ կան: Մենք ունենք լողորդների, ծանրորդների, ըմբշամարտիկների, հնգամարտիկների, թեթև ատլետների, մարմնամարզիկների խմբակներ և, իհարկե, ֆուտբոլի թիմ:

Մեր մարզիկները հաճախ մասնակցում են միջբուհական, հանրապետական մրցումների և հասնում են նշանակալից հաջողությունների: Հատկապես աչքի է ընկնում մեր ինստիտուտի ֆուտբոլի թիմը, որի ելույթները մեծ ուրախություն են պարգևում մարզասերներին: Մեր թիմի դարպասապահը շատ հմուտ ֆուտբոլիստ է և թույլ չի տալիս հակառակորդին գրավել իր դարպասը:

Ես սիրում եմ ֆուտբոլը, բայց ավելի շատ ինձ դուր է գալիս մարմնամարզությունը:

Հնում մարմնամարզություն էին անվանում ֆիզիկական վարժությունների բոլոր ձևերը: Մեր օրերում մարմնամարզությունը առանձին մարզաձև է:

Մարմնամարզությունը տարբեր տեսակներ ունի: Լիցքային վարժությունները կոչվում են առավոտյան մարմնամարզություն, իսկ աշխատանքի ժամանակ հինգ րոպե տևող վարժությունները համարվում են արտադրական մարմնամարզություն: Մարմնամարզության մի տեսակն էլ բուժական մարմնամարզությունն է. այն օգնում է մարդկանց բուժվելու և առողջությունը վերականգնելու գործում:

Մարմնամարզությունը շատ կարևոր է բոլոր մարզիկների համար, ահա թե ինչու նրանք իրենց մարզումների ծրագրերում ընդգրկում են մարմնամարզական վարժություններ: Այդ վարժությունները նպաստում են զարգացնելու մարզիկի ուժը, ճկունությունը, շարժումների արագությունը:

Մարմնամարզությունը ուժ, առույգություն, առողջություն է պարգևում մարզիկին, կատարելագործում է նրա վարպետությունը: Բայց կա նաև սպորտային մարմնամարզություն: Այն ընդգրկում է այնպիսի վարժություններ, որոնք կատարվում են սպորտային գործիքների վրա: Այդպիսի գործիքներ են զուգափայտերը, օղակները, պտտաձողը, նժույգը:

Ես մասնակցում եմ սպորտային մարմնամարզության խմբակի պարապմունքներին: Մեր մարզիչը սպորտի վարպետ է, նա մեծ փորձ ունի և լավ մանկավարժ է:

Словарь

մարզաձև	вид спорта
լողորդ	пловец
ծանրորդ	штангист
ըմբշամարտիկ	борец
հնգամարտիկ	пятиборец
թեթև ատլետ	легкоатлет
մարմնամարզիկ	гимнаст
մարզասեր	болельщик (любитель спорта)
միջբուհական	межвузовский
բուհ	аббревиатура, происходит от словосочетания բարձրագույն ուսումնական հաստատություն (вуз)
աչքի է ընկնում	выделяется (бросается в глаза)
մարմնամարզություն	гимнастика
լիցքային վարժություններ	зарядка
հինգ րոպե տևող	длящийся пять минут
առավոտյան	утренняя гимнастика
մարմնամարզություն արտադրական	производственная гимнастика
մարմնամարզություն բուժական	лечебная гимнастика
մարմնամարզություն մարզիկ	спортсмен
մարզումներ	тренировка
մարզիչ	тренер
սպորտային գործիք	спортивный снаряд
զուգափայտեր	брусья
օղակներ	кольца
պտտաձող	турник
նժույգ	конь

Переведите вопросы и ответьте на них по-русски

Ձեր ինստիտուտում ի՞նչ մարզաձևերի խմբակներ կան: Ձեր մարզիկներն ինչպիսի՞ մրցումների են մասնակցում: Նրանք ինչպիսի՞ հաջողություններ ունեն: Մարզասերները սիրու՞մ են ձեր ֆուտբոլի թիմը: Ձեր թիմի ելույթները ու՞մ են ուրախություն պարգևում: Ո՞վ է ձեր թիմի դարպասապահը: Նա ինչպե՞ս է պաշտպանում իր դարպասը: Դու ո՞ր մարզաձևն ես ավելի շատ սիրում: Հնում ի՞նչ էին անվանում մարմնամարզություն: Այսօր ի՞նչն են անվանում մարմնամարզություն: Մարմնամարզությունը ի՞նչ տեսակներ ունի: Ո՞ր վարժություններն են կոչվում արտադրական մարմնամարզություն։ Մարզիկներն իրենց մարզումների ծրագրերում ինչու՞ են ըսդգրկում մարմնամարզական վարժություններ: Ինչի՞ն են նպաստում այդ վարժությունները: Մարմնամարզությունը մարզիկին ի՞նչ է տալիս: Ւ՞նչ պիսի՞ վարժություններ է ընդգրկում սպորտային մարմնամարզությունը: Որո՞նք են սպորտային գործիքները: Դու ո՞ր գործիքներն ես սիրում: Ո՞վ է ձեր մարզիչը: