УРОК 10
Отложительный падеж
Синтаксические функции
отложительного падежа
Прилагательное
Синтаксические свойства
прилагательного
Числительное: распределительные и
дробные числительные.
Подчинительные союзы
(семантические группы)
Придаточные предложения с изъяснительными подчинительными союзами
Придаточные предложения времени

Отложительный падеж
Բացառական հոլով

Отложительный падеж служит для обозначения субъекта, от которого исходит действие, и отвечает на вопросы: ումի՞ց (от, с кого?), ինչի՞ց (от, с, из чего?).

Отложительный падеж образуется при помощи окончаний ից или ուց. Окончание ուց получают существительные, которые относятся к склонению на ու, а также существительные սեր и աստված /սիրուց, աստծուց/.

Остальные существительные, при этом все существительные во множественном числе, в отложительном падеже имеют окончание ից.

Окончания отложительного падежа прибавляются либо к именительному, либо к родительно-дательному падежам.

1. Если существительные относится к склонениям на ի, ու, ան, или ա, то окончания отложительного падежа прибавляются к именительному падежу.

Именительный	Родительно- Дательный	Отложительный
բանվոր	բանվորի /ի/	բանվորից
փողոց	փողոցի /ի/	փողոցից
գինի	գինու /ու/	գինուց
մարդ	մարդու /ու/	մարդուց
շարժում	շարժման /ան/	շարժումից
ուսում	ուսման /ան/	ուսումից
թոռ	թոռան /ան/	թոռից
պետություն	պետության /ա/	պետությունից
տուն	տան /ա/	տնից

 

Запомните!

1.Существительные, в именительном падеже имеющие окончание ի, окончание ուց получают после выпадения ի (кроме ձի-ձիուց).

2.Существительное դուռ в отложительном падеже перед окончанием получает согласный ն: Դուռ-դռնից

2.Если существительные относятся к склонениям на ոջ, ց или ո, то окончание отложительного падежа прибавляется к родительно- дательному падежу.

Именительный	Родительно- Дательный	Отложительный
քույր	քրոջ /ոջ/	քրոջից
ընկեր	ընկերոջ /ոջ/	ընկերոջից
մերոնք	մերոնց /ց/	մերոնցից
Գրիգորենք	Գրիգորենց /ց/	Գրիգորենցից
մայր	մոր /ո/	մորից
եղբայր	եղբոր /ո/	եղբորից

 
3.Существительные, относящиеся к склонению на վա, отложи

тельный падеж образуют путем прибавления окончания ից либо к именительному, либо к родительно-дательному падежам (в последнем случае перед окончанием ից прибавляется согласный ն).

Именительный	Родительно- Дательный	Отложительный
քույր	քրոջ /ոջ/	քրոջից
օր	օրվա	օրից, օրվանից
ամիս	ամսվա	ամսից, ամսվանից
շաբաթ	շաբաթվա	շաբաթից շաբաթվանից

 
Запомните!

1. Существительные ամառ, ձմեռ, имеющие в родительно-
   дательном падеже параллельные формы: ամռան/ամառվա/,
   ձմռան/ձմեռվա/, в отложительном падеже также могут иметь
   параллельные формы: ամռանից /ամառվանից/, ձմռանից /
   ձմեռվանից/:
2. Существительные գարուն,աշուն отложительный падеж
   образуют путем прибавления окончания ից к родительно-
   дательному падежу.

Родительно-дательный Отложительный
գարնանգարնանից
աշնանաշնանից
3.Существительное աղջիկ в отложительном падеже имеет
форму աղջկանից.
4.Значение отложительного падежа в русском языке
обычно передается при помощи предлогов с, от, из.
Պատուհանից երևամ են հեռու սարերը:
Из окна видны далекие горы.
Աշնանից նա սկսելու է աշխատել երաժշտական դպրոցում:
С осени он начнет работать в музыкальной школе.
Տղան նամակ ստացավ իր եղբորից:
Мальчик получил письмо от своего брата.
Отложительный падеж местоимений
Отложительный падеж личных местоимений I и II лица как в
единственном, так и во множественном числе образуется путем
прибавления окончаний նից или անից к дательному падежу.

Именительный	Дательный	Отложительный
ես	ինձ	ինձնից ինձանից
դու	քեզ	քեզնից քեզանից
մենք	մեզ	մեզնից մեզանից
դուք	ձեզ	ձեզնից ձեզանից

 

Личные местоимения III лица նա, ինքը а также указательные местоимения սա, դա, նա как в единственном, так и во множественном числе отложительный падеж образует путем прибавления окончания ից к дательному падежу.

Именительный	Дательный	Отложительный
նա	նրան	նրանից
ինքը	իրեն	իրենից
սա	սրան	սրանից
դա	դրան	դրանից
նրանք	նրանց	նրանցից
իրենք	իրենց	իրենցից
սրանք	սրանց	սրանցից
դրանք	դրանց	դրանցից

В отложительном падеже вопросительное местоимение ո՞վ имеет форму ումի՞ց, ե՞րբ-եոբվսւնի՞ց, որո՞նք-որոնցի՞ց: неопределенное местоимение ոմանք имеет форму ոմանցից.

Все остальные местоимения, которые склоняются, отложительный падеж образуют путем прибавления окончания ից к именительному падежу.
Синтаксические функции
отложительного падежа

1. Одной из основных функций отложительного падежа является функция косвенного дополнения, которое отвечает на вопросы: ու-
մի՞ց, ի՞նչից.
Таким дополнением управляют:
а)Глаголы, выражающие значение удаления от чего-то, лише
ния чего-то: հեռանալ (уйти, удаляться), հեռացնել (удалять,
исключать), խուսափել (избегать), փախչել (убегать), փախցնել
(заставить убежать), զրկել (лишать), անջատել (разъединять,
выключать), բաժանել (разделять), մեկուսացնել (изолиро
вать).
Չարաշահումների համար նրան հեռացնելու են աշխատանքից: Из-за злоупотреблений его должны уволить с работы.
Նա փախչում է դժվարություններից:
Он бежит от трудностей. (Он избегает трудностей).
Նա հաճախ խուսափում է վեճից:
Он избегает споров.
Հայրը որդուն զրկեց ժառանգությունից:
Отец сына лишил наследства.
б)Глаголы, выражающие эмоциональное состояние, настроение:
ձանձրանալ (скучать, уставать), խորշել (брезгать), վախենալ
(бояться), հրաժարվել (отказаться), զգուշանալ (опасаться).
Երեխան ձանձրանում էր կեղծիքից:
Ребенок уставал от лжи.
Նա վախենում է քննադատությունից:
Он боится критики.
Տնօրենը հրաժարվեց իր պաշտոնից:
Директор отказался от своей должности.
Պետք է զգուշանալ կեղծավոր մարդկանցից:
Надо опасаться лживых людей.
в)Глаголы, выражающие значение исходности: վերցնել (брать),
խլել (отнимать), հափշտակել (захватывать), խնդրել (просить),
հարցնել (спрашивать), լսել (слышать), ընդունել (принимать):
Նա գնդակը խլեց իր ընկերոջից:
Он отнял мяч у своего товарища.
Նա ներողության խնդրեց իր ընկերոջից:
Он попросил прощения у своего товарища.
Մենք հաճելի նորությունը լսեցինք մեր ղեկավարներից:
Мы приятную новость услышали от своих руководителей
г)Страдательные глаголы, при которых дополнение в отложи
тельном падеже выражает значение логического субъекта.
Часто роль такого логического субъекта выполняет роди
тельно-дательный падеж с послелогом կողմից:
Աբելը սպանվեց Կայենից /Կայենի կողմից/: Авель был убит Каином (дословно: со стороны Каина). Մայրը սիրվում է իր զավակներից /զավակների կողմից/: Мать любима своими детьми (дословно: от своих детей, со стороны своих детей). Նա պարգևատրվեց կառավարության կողմից: Он был награжден правительством (дословно: со стороны правительства). Հրամանը ստորագրվեց տնօրենի կողմից: Приказ был подписан директором (дословно: со стороны директора)
д)Прилагательные или наречия, при которых дополнение в
отложительном падеже выражает отношение сравнения:
Մասիսը Արագածից բարձր է:
Масис выше Арагаца.
Խաղողը խնձորից քաղցր է:
Виноград слаще яблока.
Մեքենան գնացքից արագ էր պանում:
Машина мчалась быстрее поезда.
Նա իր ընկերներից լավ է աշխատում:
Он работает лучше своих товарищей.
2. Отложительный падеж выполняет функции обстоятельств: а) обстоятельства места, которое отвечает на вопрос որտեղի՞ց
(откуда?).
Մենք նամակ ստացանք Մոսկվայից:
Мы получили письмо из Москвы.
Նա վերադարձավ գործուղումից:
Он вернулся из командировки.
Ամեն առավոտ նա դուրս է գալիս տանից և գնում աշխա-
տանքի:
Каждое утро он выходит из дому и идет на работу.
б)Обстоятельства времени, которое отвечает на вопрос երբ
վանի՞ց (с каких пор? с какого времени?).
Նա գարնանից սկսելու է թարգմանել այս վեպը: Он с весны начнет переводить этот роман. Մեկ շաբաթից բացվելու է երիտասարդ նկարիչների ցուցահանդեսը:
Через одну неделю откроется выставка молодых художников.
Այդ օրվանից նա բոլոր ընկերների սիրելին է: С этого дня он любимец всех товарищей.
в)Обстоятельства причины, которое отвечает на вопросы: ինչու՞
(почему?), ինչի՞ց (от чего?, почему?), ի՞նչ պատճառով (по
какой причине?).
Նա շփոթվեց հուզմունքից: Он смутился от волнения. Երեխան լալիս էր ցավից: Ребенок плакал от боли. Նա դողում էր ցրտից: Он дрожал от холода.
3. Отложительный падеж выступает в роли составной части именного сказуемого.
Արմենը մեր լավ ընկերներից է: Армен - (один) из наших хороших товарищей. Վարդանյանը աշխարհի լավագույն ծանրորդներից է: Варданян - (один) из наилучших штангистов мира. Часто с отложительным падежом в указанной роли употребляется слово մեկը.
Անահիտը մեր կուրսի գերազանցիկներից մեկն է: Анаит - одна из отличниц нашего курса. Երևանը աշխարհի հնագայն քաղաքներից մեկն է: Ереван - один из древнейших городов мира.
4.В отложительном падеже ставится определение, которое выра
жает значение материала, из которого сделан предмет.
կաշվից վերարկու - кожаное пальто, пальто из кожи. ոսկուց ապարանջան - золотой браслет, браслет из золота. չթից շրջազգեստ - ситцевое платье, платье из ситца.
Запомните!

В роли таких определений чаще выступают соответствующие относительные прилагательные с суффиксами ե или յա: (կաշվե վերարկու, ոսկե /ոսկյա/ ապարանջան, չթե շրջազգեստ).
5.С предлогом (также послелог) բացի (кроме), а также с после логами հետո (после), հեռու (далеко, вдали), առաջ (до), ի վեր (с, начиная с), զատ (кроме), դուրս (вне), վերև (выше), ներքև (ниже), отложительный падеж составляет предложно-послеложные словосочетания:
Արմենից բացի /բացի Արմենից/ բոլորը կատարել էին դասախոսի հանձնարարությունը:
Кроме Армена, все выполнили задание преподавателя. Արմենից զատ նա ուրիշ հարազատ չունի: Кроме Армена, другого родного (человека) у него нет. Նրանք հանդիպելու են աշխատանքից հետո: Они встретятся после работы.
Հայրենիքից հեռու նրան տանջում էր հարազատ երկրի կարոտը:
Вдали от родины его мучила тоска по родной стране. Այս դեղը պետք է խմել ուտելուց առաջ: Это лекарство надо выпить (пить) до еды. Նա մանկությունից ի վեր սիրում է առավոտները շուտ արթնանալ:
Он с детства любит по утрам рано просыпаться. Ուսանողը համալսարանից դուրս նույնպես կարգապահ է ու քաղաքավարի:
Студент и вне университета дисциплинированный и культурный. Գյուղից վերև սոճիների անտառն էր:
Выше деревни (за деревней) был сосновый лес Գյուղից ներքև մի խոր կիրճ կար: Ниже деревни было глубокое ущелье.
Прочитайте и переведите:

Երկուշաբթի օրվանից Վարդանը մեր հիմնարկում է աշխատելու: Այսօր մեր ջութակահարները վերադարձան արտասահմանից: Ես միշտ լավ գրքեր եմ գնում այս գրախանութից: Բոլոր ունկնդիրները հուզվեցին նրա անկեղծ ելույթից: Երեխան վեր թռավ շան հաչոցից: Մենք ներս մտանք հետևի մուտքից: Նախաճաշից հետո մայրիկը գնում Է խանութ: Հսկա ծառերն օրորվեցին ուժեղ քամուց: Նա իր թիկնոցը կախեց ծառի ճյուղից: Ես իմ եղբորից մեծ եմ: Բացի անգլերենից նա նաև ֆրանսերեն Է սովորում: Գիտնականը շատ հետաքրքիր փաստեր հավաքեց տասներեքերորդ դարի ձեռագրերից: Երեկ մենք հեռագիր ստացանք Մոսկվայից: Նա վիրավորվեց ընկերոջ կոպտությունից և զայրույթից գունատվեց: Ամառվանից նա փնտրում Է այդ գիրքը: Երեխան խաղալիքը պատշգամբից ցած գցեց: Քարի տանից պարզ ու մաքուր աղբյուր Էր բխում: Մայրն այդ միակ աղջկանից բացի ուրիշ զավակ չունի: Թեյից առաջ նա սուրճ Է խմում: Ինձնից աջ նստում Է Արմենը, իսկ քեզնից ձախ՝ Անահիտը: Հորեղբորս տունը գտնվում Է մեր տանից մի փոքր ներքև: Նա ժամկետից շուտ վերադարձավ առողջարանից: Այսօր ես ևս ուշացա դասից: Աջից երևում Է Արագածի գագաթը, իսկ ձախից՝ Մասիսի: Նա հրաժարվեց արտասահման մեկնելու մտքից: Նա հեռացավ աշխատանքից: Աղջիկը կարմրեց շփոթմունքից: Նա հետ մնաց իր ընկերներից: Ծեր կինը հուզմունքից արտասվում Էր: Տղաներն իրենց պայուսակները կախեցին ծառի ճյուղերից և մտան գետը: Երեխան փողոցը տեսնում Էր ցանկապատի ճեղքից: Մեր դասերն սկսվելու են երկու շաբաթից: Նա զայրույթից պատռեց նամակը: Առավոտյան ես արթնանում եմ զարթուցիչի զանգից: Նա զայրացավ ընկերների անուշադրությունից: Նա զարմանալի գեղեցիկ իրեր Է պատրաստում փայտից: Մենք ուրախ լուրեր իմացանք մեր համագյուղացիներից: Նա իջավ երկրորդ հարկից: Բժիշկը հիվանդին փրկեց մահից: Նա իր դժվարությունները թաքցնում Էր հարազատներից: Նա հին գավաթը մաքրում Էր ժանգից: Մենք շատ շուտ հոգնեցինք վազքից:
Переведите вопросы на армянский и ответьте на них:

С понедельника где будет работать Вардан? Наши скрипачи откуда вернулись? Ты какие книги покупаешь в книжном магазине? Отчего взволновались слушатели? Отчего вскочил ребенок? От какого ветра деревья покачнулись? Он старше кого? Кроме английского, ты еще что изучаешь? Ученый где собрал интересные факты? Вы откуда получили телеграмму? Он отчего (почему) обиделся? Он почему побледнел? Как давно ты ищешь эту книгу? Ребенок куда бросил книгу? Откуда вытекал прозрачный родник? До завтрака ты делаешь зарядку? Кто сидит справа от тебя? Где находится дом твоего дяди? Он когда вернулся из санатория? Он отчего отказался? Девушка почему покраснела? Он откуда видел улицу? Когда начнутся уроки? Он почему порвал письмо? Почему он рассердился? Из чего он делает красивые вещи? От кого вы узнали радостные вести? Врач кого спас от смерти? Он от кого скрывал свои трудности? От чего он чистил старый бокал? Вы от чего устали?

ИМЯ ПРИЛАГАТЕЛЫЮЕ/ԱԾԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ

Прилагательные в армянском языке бывают качественными (որակական) и относительными (հարաբերական).
Качественные прилагательные выражают:
1.Качество, свойство предмета.

բարձր	высокийագահ	жадный
բարի	добрыйթույլ	слабый
ազնիվ	честныйմռայլ	мрачный

 
2.Признак или образ действия (т.к. прилагательные и наре
чия в армянском языке формально не разграничены).

բարձր լեռ	высокая гора
բարձր թռչել	высоко летать
լավ տղա	хороший мальчик
լավ աշխատել	хорошо работать
գեղեցիկ ծաղիկ	красивый цветок
գեղեցիկ խոսել	красиво говорить
խիստ դասախոս	строгий лектор
խիստ քննել	строго экзаменовать

Качественные прилагательные имеют степени сравнения: положительную (դրական), сравнительную (համեմատական), превосходную (գերադրական).

Сравнительная степень образуется при помощи наречия ավելի (более), которое ставится перед прилагательными и пишется отдельно.

բարձր	ավելի բարձր
высокий	более высокий, выше
երկար	ավելի երկար
длинный	более длинный, длиннее

.
Значение сравнительной степени может быть выражено также сочетанием положительной степени прилагательного, выступающего как часть составного сказуемого, с отложительным падежом того существительного, качество которого сравнивается. Եղբայրը քրոջից խելացի է: Брат умнее сестры. Արարատը Արագածից բարձր է: Арарат выше Арагаца. Часто в таких конструкциях употребляется также наречие ա վելի.
Եղբայրը քրոջից ավելի խելացի է:

Превосходная степень образуется при помощи префикса ամեսա или суффикса ագույն. Все качественные прилагательные могут образовать превосходную степень при помощи префикса ամենա, но суффикс ագույն употребляется более ограниченно.

համեստ		ամենահամեստ
скромный		самый скромный
լուրջ		ամենալուրջ
серьезный		самый серьезный
հետաքրքիր		ամենահետաքրքիր
интересный		самый интересный
համեղ		ամենահամեղ
вкусный	самый вкусный
ագահ	ամենաագահ
жадный	самый жадный
բարձր	բարձրագույն
высокий	самый высокий
ազնիվ	ազնվագույն
честный	самый честный
վատ	վատագույն
плохой	самый плохой

 
Запомните!

Суффикс /գոյն/ омонимичен с существительным գույն (цвет) и следует обратить внимание, на то что в сложных словах типа վարդագույն {розовый), երկնագույն (небесного цвета) вторым компонентом является существительное գույն (цвет).

Значение превосходной степени выражается также сочетанием положительной степени прилагательного со словами բոլորից, ամենից (отложительный падеж определительных местоимений բոլորը, ամենքը):
հզոր- բոլորից հզոր, ամենքից հզոր
могуче всех (из всех)
ուժեղ- բոլորից ուժեղ, ամենքից ուժեղ

сильнее всех (из всех)
Относительные прилагательные обозначают признак предмета, согласно его отношению к другим предметам: քաղաքային - городской փայտյա - деревянный գրական - литературный գարնանային - весенний Характер выражаемых отношений может быть: а) локально-пространственным:
գյուղական - деревенский լեռնային - горный հյուսիսային - северный
б)временным:
գիշերային - ночной ցերեկային - дневной մայիսյան - майский
в)обозначающим признак принадлежности:
հայրական - отцовский որդիական - сыновий, сыновний կանացի - женственный
г)обозначающим признак по материалу:
երկաթե - железный
բրդյա- шерстяной
ոսկյա- золотой
д)обозначающим признак по имению или неимению чего-ни
будь:
ակնոցավոր - очкастый բեղավոր - усатый անգլուխ - безголовый անտուն - бездомный անխելք - неумный

СИНТАКСИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА

ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ/

/ԱԾԱԿԱՆՆԵՐԻ ՇԱՐԱՀՅՈՒՍԱԿԱՆ

ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
Употребление прилагательных
с существительными
Ածականների գործողությունը գոյականների հետ

Прилагательные не изменяются и употребляясь с существительными, не согласуются ни в числе, ни в падеже.
Пример:

լայն փողոց	широкая улица
լայն փողոցներ	широкие улицы
լայն փողոցից	с широкой улицы
լայն փողոցներից	с широких улиц.

 

Однако надо знать, что определяемое существительное ставится во множественном числе 1) если в роли определения выступает сложное прилагательное, являющееся повтором и выражающее многократность:
սև-uև աչքեր - черные-черные глаза սոտ-սոտ փշեր - острые-острые шипы մեծ-մեծ քարեր - большие-большие камни լավ-լավ տողեր - хорошие-хорошие строчки.
2)Если в роли определения выступает прилагательное, выража
ющее множественность или разнообразность предметов:

բազմաթիվ ուսանողներ	множество студентов
տարբեր փողոցներ	разные улицы
անհամար աստղեր	неисчислимые звезды
զանազան գրքեր	разные, разнообразные книги

.
3)если однородные определения, выраженные прилагательными,
относятся не к одному существительному, а к разным существи
тельным:
մեծ ու փոքր ծառեր- большие и маленькие деревья
սև ու կարմիր մատիտներ - черные и красные карандаши չար ու բարի մարդիկ - злые и добрые люди Прилагательное в предложении выполняет роль определения, составной части именного сказуемого, обстоятельства образа действий.
1)Определение:
սիրելի բարեկամ - дорогой друг ընդունակ երեխա - способный ребенок հեշտ աշխատանք - легкая работа
2)Часть составного сказуемого
Տղան համարձակ է:Мальчик смелый
Երեխան ընդունակ է: Ребенок способный. Աշխատանքը հեշտ է: Работа легкая.
3)Обстоятельство образа действуя:
Նրանք հպարտ են քայլում: Они гордо шагают. Մենք լուրջ ենք խոսում: Мы говорим серьезно. Դու լավ ես նկարում: Ты хорошо рисуешь. Նա երկար է մտածում: Он (она) долго думает.

В субстантивированной форме прилагательное относится к склонению на ի, а в предложении может быть:
1)Подлежащим:
Ուժեղը հաղթում է թույլին: Сильный побеждает слабого. Վախկոտը փախչում է դժվարությունից: Трус избегает трудности.
2)Дополнением:
Ուսուցիչը գովեց համարձակներին:
Учитель похвалил смелых.
Ես սիրում եմ սրամիտներին:
Я люблю остроумных.
Ավագ ընկերները օգնում են փոքրերիս:
Старшие товарищи помогают младшим.

ИМЯ ЧИСЛИТЕЛЬНОЕ/ /ԹՎԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ
Распределительные числительные
Բաշխական թվականներ

Распределительные числительные образуются от количественных числительных путем прибавления суффикса ական или путем повторения числительного.

Значение таких числительных в русском языке передается сочетанием количественных числительных с послелогом по.
Примеры:
մեկական, մեկ-մեկпо одному
երկուական, երկու-երկուпо два
երեքական, երեք-երեքпо три
հնգական, հինգ-հինգпо пять
քսանական, քսան-քսանпо двадцать
հիսունական, հհսուն-հհսուն по пятьдесят հարյուրական, հարյուր-հարյուր по сто հագարական, հազար-հազար по тысяче
Երեխաները գնեցին երեքական մատիտ:
Дети купили по три карандаша.
Յուրաքանչյուրս տնկեցինք երկուական ծառ:
Каждый из нас посадили по два дерева.
Դահլիճի ամեն կարգում կա քսանհինգական աթոռ:
В каждом ряду зала по двадцать пять стульев.

Запомните!

1)Մեկ-մեկ одновременно может быть наречием времени
в значении иногда.
Նրանք մեկ-մեկ գիշերն էլ են աշխատում: Они иногда и ночью работают. Մեկ-մեկ ես քեզ չեմ հասկանում: Иногда я тебя не понимаю.
2)Распределительные числительные, образованные от
числительных, обозначающих десятки при помощи суффикса
ական, в словосочетаниях с существительным թվականներ
(годы) обозначают определенный промежуток времени
քսանական թվականներ —двадцатые годы
երեսունական թվականներ —тридцатые годы
քառասունական թվականներ —сороковые годы
ութսունական թվականներ —восьмидесятые годы
Дробные числительные
Կոտորակային թվականներ
В армянском языке числитель дроби выражается количест-

венным числительным, знаменатель - либо порядковым, либо путем прибавления суффикса ական к порядковому числительному.
Примеры:
1/3մեկ երրորդ/ական/
4/6չորս վեցերորդ/ական/
7/8յոթ ութերորդ/ական/
2 5/7երկու ամբողջ հինգ յոթերորդ/ական/ 4 1/2 չորս ամբողջ մեկ երկրորդ/ական/ Дробные числительные обычно употребляются со словами մաս (часть), բաժին (доля), а также со словами, являющимися единицами меры.
Примеры:
Նա երկու օրում գրեց հոդվածի մեկ երրորդ/ական/ մասը Он за два дня написал одну третью часть статьи.

Знаменатель десятичной дроби (տասնորդական կոտորակ) образуется путем прибавления составного суффикса երրորդական к количественному числительное.
0,05 - զրո ամբողջ հինգ հարյուրերորդական 2,005 - երկու ամբողջ հինգ հազարերորդական: Знаменатель десятичной дроби, обозначенной цифрой 10, может иметь следующие лексические выражения: տասնորդական, տասերորդական, տասներորդական: Предпочтительна первая форма:
0,2 - զրո ամբողջ երկու տասնորդական 2,5 - երկու ամբողջ հինգ տասնորդական:
Подчинительные союзы и сложноподчиненные предложения Ստորադասական շաղկապներ և բարդ ստորադասական նախադասություններ

Подчинительные союзы связывают придаточное предложение с главным, образуя сложноподчиненное предложение. При помощи
подчинительных союзов выражаются следующие отношения:
1.Изъяснительные: որ (что), թե (что).

1. Целевые:որպեսզի (чтобы), որ (чтобы).
2. Причинные:որովհետև (потому что), որ (потому что),

քանի որ (так как), մանավանդ որ, նամանավանդ որ (тем более что), չէ" որ (ведь, же).
4.Условные:եթե (если), թե (если), թե որ (если бы,

если), որ (если, раз), միայն թե (только бы), եթե միայն (если только), թե չէ (а не то, иначе)
5.Временные:երբ, երբ որ (когда), մինչ, մինչդեռ (пока,
покуда), մինչև, մինչև որ (пока, до того), հենց, հենց որ (как только), քանի (пока), քանի դեռ (пока еще),...թե չէ (как только), որ (когда, как, как только).
6.Уступительные: թեև (хотя), թեկուզ, թեկուզ և (хотя и,
если даже), թեպետ (хотя), թեպետ և (хотя и), չնայած (несмотря), չնայած որ (несмотря на то, что).
7.Следственные: հետևաբար, հետևապես (следователь-

но), ուրեմն (стало быть, значит, поэтому), ուրեմն և (значит и, поэтому и), ուստի (следовательно).
8.Компаративные: քան, քան թե (чем), ինչպես որ (как), ոնց

որ (как: диалектная форма).
Запомните!

Союз որ примыкает ко многим союзам и относительным местоимениям, образуя составные союзы: քանի որ, մանավանդ որ, թե որ, երբ որ, հենց որ, ինչպես որ и т. д.
Придаточные предложения с изъяснительными союзами “որ”, “թե”
Союзы որ и թե связывают придаточные изъяснительные предло-

жения с такими главными предложениями, в которых имеются глаголы,
а)называющие самые разнообразные формы речи, передачи
информации (или утаивания информации):

ասել (сказать), հայտնել (сообщать), գրել (писать), զեկուցել (докладывать), հայտարարել (объявлять), պատմել (рассказывать), նկատել (замечать), ընդգծել (подчеркивать), բացատրել (объяснить), կըրկնել (повторять), թաքցնել (таить), ծածկել (прикрывать), լռել (молчать) и т. д.
б)Выражающие интеллектуальное, эмоциональное воздействие
или состояние:

ներշնչել (внушать), հիանալ (восторгаться), հանգստանալ (успокоиться), զայրանալ (сердиться), մտածել (думать), ենթադրել (предполагать), կասկածել (подозревать), եզրակացնել (заключать), պարզել (выяснить), հիշել (помнить), մոռանալ (забывать), զգալ (чувствовать), պատկերացնել (представлять) и т. д.

Иногда союзы որ и թե взаимозаменимы, но в основном они имеют существенные различия.

Союз թե связывает главным образом такие придаточные предложения, в которых либо выражается косвенный вопрос, либо сомнение говорящего, его неуверенность в отношении содержания придаточного предложения.

Изъяснительные придаточные предложения с союзами որ и թե в составе сложноподчиненного предложения могут выступать в роли придаточного-подлежащего и придаточного-дополнения (прямого и косвенного); преимущественно постпозитивные.
1. Придаточное-подлежащее с союзом որ:
а)Պարզվեց, որ նա չի կարող մեկնել գործուղման:
Выяснилось, что он не может ехать в командировку.
Հայտնի է, որ նա շատ ուշադիր է իր արտաքինի նկատմամբ:
Известно, что он очень внимателен к своей внешности.
Պատահում էր, որ բակում խաղալիս երեխաները ծեծում էին
իրար:
Случалось, что, играя во дворе, дети били друг друга. с союзом թե:
б)Պարզվեց, թե նա ինչու չի կարող մեկնել գործուղման:
Выяснилось, (что) почему он не может ехать в командировку.

Հայտնի է, թե նա ինչքան ուշադիր է իր արտաքինի նկատմամբ:

Выяснилось, (что) насколько внимателен он к своей внешности.
Ինձ թվում էր, թե /որ/ մենք տեսնելու ենք մեր հին ծանոթներին: Мне казалось, что мы встретим наших старых знакомых.
2. Придаточное-дополнение;
с союзом որ:
а)Հայրը հասկացավ, որ որդիներն իր կարծիքը չեն ընդունում:
Отец понял, что сыновья не согласен с его мнением.
Ուսուցչուհին զգաց, որ երեխաներն ուզում են դիտել այդ
ներկայացումը:

Учительница почувствовала, что дети хотят посмотреть этот спектакль.
Քարտուղարուհին հայտնեց, որ գիտական խորհրդի նիստը կայանալու է հաջորդ շաբաթվա ընթացքում: Секретарша сообщила, что заседание ученого совета состоится в течение следующей недели.

Թղթակիցը գրում է այն մասին, որ /թե/ իրենց տնտեսությունը վերակառուցվում է:

Корреспондент пишет о том, что их хозяйство перестраивается.

Մենք համոզվեցինք այն բանում, որ առանց անցյալի ներկա չկա:
Мы убедились в том, что без прошлого нет настоящего. с союзом թե:
б)Հայրը հասկացավ, թե ինչու որդիներն իր կարծիքը չեն ընդու
նում:

Отец понял, (что) почему сыновья не принимают его мнения. Ուսուցչուհին զգաց, թե որ երեխաներն են ուզում դիտել այդ ներկայացումը:

Учительница почувствовала, (что) которые (какие) дети хотят посмотреть этот спектакль.
Քարտուղարուհին հայտնեց, թե նիստը երբ է կայանալու: Секретарша сообщила, (что) когда состоится заседание.
Временные подчинительные союзы и придаточные предложения времен

Придаточные предложения времени бывают препозитивными, интерпозитивными и постпозитивными. Они могут выражать одновременность, предшествование, следование.

Союзы երբ, երբ որ взаимозаменимы, однако чаще употребляется երբ, а երբ որ более характерен для живой речи.

Երբ /երբ որ/ գյուղում եմ լինում, ինձ շրջապատում են իմ մանկության ընկերները:

Когда бываю в деревне, меня окружают друзья моего детства. Գարնանը, երբ /երբ որ/ բնությունն արթնանում է, քաղաքային զբոսայգիներում հնչում են մանուկների ուրախ ձայները: Весной, когда природа просыпается, в городском парке звучат веселые голоса детей.

Նա անկեղծ ոգևորվեց, երբ աշխատանքային ընկերները գովեցին իր աշխատանքը:

Он искренне воодушивился, когда товарищи по труду похвалили его работу.

Союзы մինչ, մինչդեռ часто взаимозаменяемы, обычно характерны для литературной речи. Придаточные предложения, связанные с главным при помощи этих союзов, преимущественно препозитивные:

Մինչ /մինչդեռ/ աղջիկները սեղան էին գցում, տղաները նարդի էին խաղում:

Пока (тогда как) девушки накрывали на стол, парни (мальчики) играли в нарды.

Մինչ /մինչդեռ/ ծնողներդ քրտինք են թափում, դու անհոգ թռչկոտում ես:

Пока (тогда как) твои родители пот проливают, ты беззаботно прыгаешь.

Союзы մինչև, մինչև որ часто взаимозаменяемы, придаточное предложение связанное с главным при помощи этих союзов обычно бывает постпозитивным:

Մայրը չէր կարողանում ոչինչ անել, մինչև /մինչև որ/ երեխան չէր քնում:
Мать не могла ничего делать, пока ребенок не засыпал.
Ամուսինը զբաղեցնում էր հյուրերին, մինչև /մինչև որ/ կինը
սեղան էր պատրաստում:
Муж занимал гостей, пока жена накрывала на стол. Союзы հենց, հենց որ взаимозаменяемы, болеее характерны для живой речи.
Հենց /հենց որ/ նա խոսեց, բոլորը լռեցին:
Как только он заговорил, все замолчали.
Հենց /հենց որ/ հասանք անտառի տնակին, նկատեցինք մեր
արշավախմբի մյուս անդամներին:
Как только мы дошли до лесного домика, заметили других
членов нашей экспедиции.
Союзы քանի, քանի դեո часто взаимозаменяемы, широко употребляются в разговорной речи.
Նա գոհ էր իր կյանքից, քանի /քանի դեռ/ ծնողներն օգնում
էին իրեն:
Он был доволен своей жизнью, пока родители ему помогали.
Քանի /քանի դեռ/ զավակը թեթևսոլիկ կյանք է վարում, մայրը
հանգիստ չունի:
Пока сын (дитя) ведет легкомысленную жизнь, мать не имеет
покоя.
Союз թե չէ характерен для живой речи, употребляется в конце придаточного предложения, которое всегда бывает препозитивным.
Լուսը բացվում էր թե չէ, պապը գնամ էր այգի աշխատելու:
Как только светало, дед шел в сад работать. Союз որ характерен для разговорной речи, придаточное предложение, присоединяемое при помощи этого союза, всегда бывает препозитивным.
Որ տղան ուշ էր վերադառնում, մայրը անհանգստանում էր:
Когда (как только) сын поздно возвращался, мать беспокоилась.
Որ պապը մեռավ, տունը կարծես դատարկվեց:
Когда дед умер, дом как будто опустел.

Текст.

ՄԵՐ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔ ԵՐԵՎԱՆԸ

Արարատյան դաշտի հյուսիս-արևելյան եզրին, Մեծ և Փոքր Մասիսների դիմաց փռված է Հայաստանի մայրաքաղաքը՝ Երևանը, որն ունի մեկ միլիոնից ավելի բնակչություն:

Երևանն աշխարհի հնագոյն քաղաքներից է: Մեր թվականությունից առաջ 782 թվականին Արգիշտի Աոաջին թագավորն այժմյան Երևանի տարածքի հարավ-արևելյան կողմում հիմնեց Էրեբունի բերդաքաղաքը՝ այդ մասին թողնելով սեպագիր արձանագրություն:

Երկար դարեր հողի տակ մնալուց հետո արձանագրությունը լույս աշխարհ եկավ 1950 թվականին՝ Արինբերդի պեղումների ժամանակ: Այդ արձանագրությունը Երևանի ծննդյան վկայականն է: Պեղումների վայրում կառուցվեց “Էրեբունի” թանգարանը, որտեղ պահվում են պեղումների ժամանակ հայտնաբերված հետաքրքիր ցուցանմուշները:
2018 թվականին նշվելու է Երևանի հիմնադրման 2800-ամյակը:

Երևանը զբաղեցնում է 230 քառակուսի կիլոմետր տարածություն: Կլիման արևոտ է ու չոր, գարունը կարճատև է, իսկ շոգ ամառը տևում է գրեթե 4 ամիս: Սքանչելի է Երևանի մեղմ ու արևաշող “ոսկե աշունը”:

Երևանի պատմությունը վերելքների ու վայրէջքների պատմություն է:

Երևանը մեր հանրապետության նաև կրթական ու մշակութային կենտրոնն է: Նա ունի բազմաթիվ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ, որտեղ կրթություն են ստանում հազարավոր պատանիներ ու աղջիկներ:

Այսօրվա Երևանն ունի բազմաթիվ գեղեցիկ հրապարակներ ու լայն պողոտաներ, հիանալի ժամանակակից կառույցներ:

Արևաշող ու վարդագույն Երևանը շարունակում է իր վերելքի ուղին՝ հաստատելով հայ ժողովրդի վերածնունդը:

Словарь
հյուսիս արևելյան եզրին- на северо-восточном конце,на северо-восточной окраине
Մեծ և Փոքր Մասիսների դիմաց - напротив Большого и
Малого Масисов
փռված է- расстилается
մեկ միլիոնից ավելի- больше одного миллиона
մեր թվարկությունից առաջ- до нашей эры
հարավ-արևելյան կողմում- на юго-восточной стороне
բերդաքաղաք- город-крепость
արձանագրություն- надпись
երկար դարեր- долгие годы (века)
լույս աշխարհ եկավ- явился, появился на белый свет
հայտնաբերված- выявленные (найденные)
ցուցանմուշներըэкспонаты
տասնյակ... ինստիտուտներ- десятки ...институтов
մշակութային կենտրոն- культурный центр
այլ... օջախներ- другие ...очаги
Ответьте на вопросы:

Որտե՞ղ է գտնվում Երևանը: Որքա՞ն է Երևանի բնակչությունը: Արգիշտի Աոաջին թագավորը ե՞րբ հիմնեց Էրեբունի բերդաքաղաքը: Ինչի՞ մասին է վկայում Արգիշտիի սեպագիր արձանագրությունը: Արգիշտիի արձանագրությանը ե՞րբ հայտնաբերվեց /լույս աշխարհ եկավ/:

Որտե՞ղ կառուցվեց “Էրեբունի” թանգարանը: Ե՞րբ նշվեց Երևանի հիմնադրման 2750-ամյակը: Քանի՞ քառակուսի կիլոմետր է Երևանի տարածքը: Ինչպիսի՞ն է Երևանի կլիման: Որքա՞ն է տևում Երևանի ամառը: Ինչպիսի՞ն է Երևանի աշունը: Կրթական ու մշակութային ի՞նչ օջախներ կան Երևանում:

ՏԵՔՍՏԵՐ ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՄԱՐ
ՕՄԱՐ ԽԱՑԱՄԻ ՎԵՃԸ ԱՍՏԾՈՒ ՀԵՏ
լեգենդ

Օմար Խայամը, Խորասանի վշտահար բանաստեղծը, ոսկեղեն նարգիզների մեջ նստած՝ աշխարհի ունայնությանը մոռանալու համար, կավե գավաթից գինի էր խմում:

Այդ միջոցին բարձրացավ հանկարծ մի սատանի քամի, որ իր պոչի վրա ցցված պտույտ-պտույտ գալով, խելագարի պես այս ու այն կողմն էր վազվզում, ձեռն ընկածը քշում, ջարդում, կոտորում:

Մեկ էլ թշնամու պես արշավեց խեղճ Խայամի վրա,անտհս փեշերով տվեց՝ վայր ձգեց գինու գավաթը, գինին թափվեց հողի վրա:

Հետո խելառ ու յար քամին՝ թևերը թափահարելով, սինլքորի նման սուլելով, շվշվացնելով փախավ, թռավ հեռուները...

Խայամը մեկ զայրացած նայում էր հեռացող քամու հետևից, մեկ ափսոսանքով նայում էր կենսաբաշխ կարմիր հեղուկին, որ ծարավ գետինը ծծեց մի վայրկյանում, թունդ հարբեցողի պես:

Ապա աչքերը ձգեց կապուտակ երկնքին, և այսպես ասաց Օմար Խայամը, Խորասանի վարդերի տխուր բլբուլը.
Իմ վառ գինու գավաթն հողե Դու կոտրեցիր, աստված իմ. Ուրախության դուռն իմ առաջ Դու գոցեցիր, աստված իմ:
Թող բերանը լցվի հողով, Որը խմեց իմ գինին: Ի՞նչ արեցիր, մի՞ թե դու էլ Թունդ հարբած ես, աստված իմ:

Եվ աստծուն լսելի եղավ Խայամի տրտունջն ու հանդիմանությունը: Բարկացավ աստված, սաստիկ բարկացավ, որ մի հողեղեն հանդգնում է այսպիսի բերան բանալ:

Եվ պատժեց աստված Խայամին՝ բանաստեղծի բերանը ծռվեց, լեզուն կարկամեց: Էլ չէր կարողանում խոսել Խայամը, ունայնության քաղցրախոս բլբուլը:

Երբ անցավ մի փոքր ժամանակ՝ զգաստացավ Խայամը, տեսավ ծանր պատիժը, զղջաց և դարձավ այսպես թոթովեց դեպի աստված.
Աշխարհիս մեջ մեղք չը գործած,
Ով կա, ասա, աստված իմ.
Եվ նա, որը չի մեղանչում,
Ինչպես կապրի աստված իմ:\
Թե վատ անեմ, թե վատ խոսեմ, Դու էլ ինձ վատ պատիժ տաս, Ուրեմն հ՞նչ է իմ և քո մեջ Տարբերությունն, իմ աստված...

Եվ աստծուն նորից լսելի եղավ Խայամի զղջումն ու իմաստալից խոսքը, զարմացավ, թե ինչպե՞ս մի հողեղեն կարող է այդպես խելացի խոսել: Ամաչեց ինքն իր մեջ և ներեց բանաստեղծին, վերստին շնորհելով երան և ծիրանի գինի, և ավելի իմաստուն լեզու:

ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹՅՈՒՆ

Երեք ընկեր անտառի միջով միասին ճանապարհ էին գնում: Դրանից մի քանի օր առաջ այնտեղ զարհուրելի փոթորիկը կտրատել և արմատախիլ էր արել բազմաթիվ ծառեր: Հենց նույն ճանապարհի վրա մի քանի հսկա կաղնիներ էին ընկած: Բայց նրանցից ոչ հեռու, միմյանց մոտ կանգնած էին երկու փոքրիկ ծառ:

Ընկերներին սաստիկ զարմացրեց այն, որ փոթորիկն այդքան մեծամեծ ծառեր տապալելուց հետո այդ երկուսին անվնաս էր թողել:

-Մոտ գնանք և տեսնենք ՝ իեչու՞մն է դրա գաղտնիքը, -ասաց ընկերներից մեկը:

Մոտեցան և սկսեցին նայել: Միայն այստեղ նրանք նկատեցին, որ այդ փոքրիկ ծառերի արմատներն այնպես պինդ էին հյուսվել միմյանց հետ, որ ոչ մի փոթորիկ չէր կարող խորտակել:

-Տեսնու՞մ ես, - ասաց մյուսը,- թե որքան մեծ նշանակություն ունի մտերմությունն ու բարեկամությունը:

Միայնակ մարդը, որքան էլ ուժեղ լինի նա կընկճվի դժբախտության առաջ: Իսկ այն մարդը, որ ունի հավատարիմ ընկեր ու բարեկամ շատ թշվառությունների կդիմադրի:

Ստ. ԶՈՐՅԱՆ ՊԱՊՍ

Ամառն ինչպես անցավ ես էլ չիմացա: Օգոստոսի վերջն էր արդեն, և ես պատրաստվում էի քաղաք գնալու: Մի քանի օրից հետո դասերը պիտի սկսվեին:

Երեկո էր, ձին կանգնած էր դռանը: Եղբայրս խուրջիններն էր կապում, մայրս, քույրս, տանեցիները թափվել էին դուրս և պտտվում էին ձիու ու խուրջինների շուրջը:

Միայն ծերունի պապս էր, որ երկար չիբուխը բերանին ՝ կանգնել և տխուր ու մտածկոտ նայում էր ինձ:
Չգիտեմ ինչու, սիրտս հանկարծ ցավեց, ես մոտեցա նրան:
-Ի՞նչ ես մտածում, պապի, -հարցրի ես:
-Ներս արի, որդի,- ասաց նա ու տուն մտավ:

Դուռը կամաց ծածկեց, մոտեցավ ինձ ու ծոցից հանեց մի ահագին մեծ թաշկինակ: Դողդոջուն ձեռքերով արձակեց թաշկինակի կապը և նրա մեջ ծալած թղթադրամը տվեց ձեռքս:
- Առ, պետք, կգա:
Հետո մի անգամ էլ քաշեց չիբուխը և ավելացրեց.

-Նորից ես գնում, որդի: Գնաս բարով: Գարուն կգա, դու էլի կգաս, իսկ ինձ, ով գիտի, կտեսնես, թե էլ չես տեսնի: Իմ օրերը հաշվված են, քո կյանքը դեռ նոր է սկսվում... Երկար ապրես, որդի, ուրախ ու երջանիկ:

Երկու բան լավ պահիր միտքդ, միշտ լավություն արա ուրիշին, որ սիրտդ ուրախ լինի: Մեկ էլ լավ աշխատիր, որ լավ ապրես, ուրիշի ձեռքին չնայես:

Հետո նորից նայեց ինձ, ճակատս համբուրեց ու բարի ճանապարհ ասաց:

Չգիտեմ ինչու, լացը խեղդում էր կոկորդս: Կարծես երեկ լիներ, այնպես պարզ հիշում եմ նրա ազնիվ ու բարի դեմքը, նրա դողդոջուն ձեռքերը, նրա խրոխտ ձայնը:

Երբ դուրս եկա սենյակից, արդեն ձիս պատրաստ էր, համբուրվեցի բոլորի հետ, և ես ու մեծ եղբայրս հեծանք ձիերը: Քիչ հետո մտանք ձորը...

Այդ էր: Էլ պապիս չտեսա: Աշնանը մեռել էր: Ես շատ ուշ իմացա, ինձնից թաքցրել էին:

Վ. ԱՐԱՄՅԱՆ ԱՆՄՈՌԱՆԱԼԻ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ

Ծարավել, ջուր էինք ուզում, դրա համար էլ մեր ավտոբուսը կանգ առավ առաջին հանդիպած գյուղի մոտ: Փողոցի հակառակ կողմում, մի այգու մուտքի առջև, մեղմիկ խոխոջյունով թափվում էր ծորակի ջուրը: Մի ճերմակ հորթուկ խմում էր այդ ջրից: Մենք վազեցինք դեպի ջուրը, բայց դեռ ծորակին չհասած, մեզ կանգնեցրեց այգու տիրուհին՝ մի տարեց գերմանուհի:

՝ Այդ ջրից չխմենք, դա հորթի ջուրն է, -ասաց նա, - եկեք, ես ձեզ ուրիշ ջուր կտամ:

Կինը մեզ աոաջնորդեց այգին: Այնտեղ ուրիշ ծորակ կար. խմեցինք, հագեցանք: Մենք շնորհակալություն հայտնեցինք և ուզում էինք հեռանալ, երբ նա ցանկացավ իմանալ մեր ով լինելը: Մենք պատասխանեցինք, որ հայ ենք, Երևանից: Լսելով մեր պատասխանը՝ նրա դեմքը միանգամից փոխվեց, ուրախությունից պայծառացան աչքերը:

-Խնդրում եմ, սպասեք մի փոքր, -ասաց նա, - հիմա իմ որդին պիտի գա: Աստված իմ, որքան կուրախանա իմ Հանսը, ձեզ այստեղ տեսնելով: Նա հայերին շատ է սիրում: Այստեղ երան բոլորն ասում են “ Հայ Հանսը”:

Կինը մեզ տուն հրավիրեց և առաջնորդեց մի սենյակ :Մի պահ մենք քարացած մնացինք շեմի վրա: Լուսավոր, մեծ սենյակի բոլոր պատերն էլ ծածկված էին Երևանի տեսարաններով: Մի քանի տեղից մեզ էին նայում հպարտ Մասիսները, մեր բարդիները, Հաղթանակի կամուրջը, Մատենադարանը, փողոցները: Ամեն ինչ այստեղ
Երևանն էր հիշեցնում:

Դրսում երևաց Հանսը: Մայրը շտապ ընդառաջ գնաց որդուն: Մեկ րոպե չանցած Հանսը թափով ընկավ սենյակ և նետվեց մուտքի մոտ կանգնած առաջին մարդու գիրկը: Նա արտասվում էր, շուրթերը դողում էին: Արտասվում էր և մայրը: Տեսարանը հուզիչ էր:

Քիչ հետո պարտեզում, խնձորենու ստվերում նստած, մենք լսում էինք Հանսի պատմությունը.

և Պատերազմի հենց առաջին օրերից հայրիկիս ու եղբայրներիս ուղարկեցին ռազմաճակատ: Երկու տարի հետո էլ ինձ տարան: Մեր տունը դատարկվեց: Հայրս և եղբայրներս այլևս չվերադարձան: Ես գերի ընկա և որպես գերի եղա Երևանում: Աշխատում էի Հաղթանակի կամրջի շինարարության վրա: Մկզբում ինձ ամեն ինչ խորթ էր թվում՝ երկիրը, մարդիկ:
Բայց ձմռան մի ցուրտ օր ես հայ դարձա:

Մառը քամին փչում էր Արայի լեռից, լցվում Զանգվի ձորր, պտույտներ գործում ու ոռնում կամրջի կամարների տակ: Ես փորձում էի կրակ անել, տաքացնել անզգայացած ոտքերս: Քրքրված կոշիկներիս մեջ երանք ուռել էին, կապտել: Ես ցավից արտասվում էի: Այդ պահին մի ծեր մարդ հայտնվեց կամրջի անկյունին: Եկավ, նայեց ինձ, պպզեց դիմացս: Նա ինչ որ բան ասաց, բայց ես ոչինչ չհասկացա: Հետո նստեց փայտի կտորի վրա, կռացավ, հանեց կոշիկները և մեկնեց ինձ: Ես բնազդով հրաժարվեցի: Նա ստիպեց վերցնել. վերցրեցի: Ստիպեց հագնել, ես հագա: Ծերունին նայեց ինձ, հետո ժպտաց հայրաբար և բոբիկ ոտքերով հեռացավ: Ես ձայն տվեցի, խնդրեցի, որ գոնե իր անունն ասի, բայց նա ոչինչ չասաց: Նա գնաց: Գնաց, բայց ես իմացա նրա անունը: Նրա անունը Հայ Էր:

Հանսը լռեց: Լուռ Էինք և մենք: Հետո վեր կացավ և բերեց մի զույգ հնամաշ կոշիկներ: Դրանք հայ ծերունու կոշիկներն Էին, որոնց այնպես խնամքով պահում Էր նա:

Մենք նրանցից բաժանվեցինք հարազատների նման: Մայրը արտասվում Էր: Արցունքի կաթիլներ կային և Հանսի աչքերում:
ԴԱՎԻԹ-ԲԵԿԻ ՁԻՆ

Մի անգամ Դավիթ-Բեկը Հալիձորի իր բերդն էր բարձրանում: Երկու օր առաջ կատաղի կովում սպանվել էր ձին, և հիմա նա ոտքով էր գնում: Ձորը գարդարող պարտեզներով անցնելիս տեսավ երկու տղաների, որոնք վիճում էին իրար հետ և իր անունը տալիս: Նստեց մի քարի վրա և ականջ դրեց: Տղաներից մեկն ասում էր, պնդում էր, թե Դավիթ-Բեկն իր ձին պիտի հավանի, իսկ մյուսը, որ նրանից երկու տարով փոքր էր, թե Զանգեզուրի մեջ իրենց ձիու նմանը չի ճարվի:

• Մեր ձին այծյամի կաթով ենք սնել, ինչպիսի ծերպերով ասես
  չի թռցնի նա Դավիթ-Բեկին,- ասում էր մեծ տղան:
• Իսկ մենք փոքրուց մեր ձիուն առյուծի կաթ ենք խմեցրել, որ
  պեսզի Դավիթ-Բեկը նրան հեծած առյուծի պես հարձակվի թշնա
  միների վրա,- հպարտանում էր նրա ընկերը:

Հանկարծ տեսնելով քարի վրա նստած մի ճամփորդի՝ տղաները մոտեցան:

-Ինչ լավ եղավ, որ քեզ հանդիպեցի, քեռի,- ասաց մեծ տղան և հարցրեց.- Դավիթ-Բեկը ո՞ր ձին կհավանի՝ այծյամի կաթով սնվածը, թե՞ առյուծի:

“Քեռին” ժպտաց և, չուզենալով կոտրել նրանցից ոչ մեկի սիր-տը,ասաց.

-Նա երկուսն էլ կհավանի, քանզի այծյամի պես ժայռերի վրայով կթռչի և առյուծի պես թշնամիների վրա կհարձակվի:
Տղաները շատ ուրախացան: Բայց մեծը ասաց պարծենալով.
-Մենք մեր ձին պետք է նվեր տանք Դավիթ-Բեկին:

-Իմ հայրիկն էլ ասում է, թե ինքը իր ձին կնվիրի Դավիթ-Բեկին, եթե իրեն էլ վերցնի իր բանակի մեջ:
Մեր ընկերը ծիծաղեց այս խոսքերի վրա:

-Ինչու՞ ես ծիծաղում,- բարկացավ փոքրը, - ի՞նչ անենք, որ հայրս կույր է, հրացանով չի կարող կրակել, բայց նա կարող է գռռալ և շփոթեցնել թշնամուն: Քեռի, ինչ կասես՝ Դավիթ-Բեկը հայրիկիս իր զորքի մեջ կվերցնի":
-Անպատճառ կվերցնի, տղաս, -ասաց Դավիթ-Բեկը և համբու
րեց տղայի ճակատը:
Ալեքսանդր ՇԻՐՎԱՆԶԱԴԵ ԻՄ ԿՅԱՆՔԻՑ Մեր քաղաքը
Նախ ասեմ, թե ով եմ ես:

Անդրկովկասի մի անկյունում կա մի քաղաք, անունը՝ Շամախի կամ Շիրվան: Ահ, հրաշալի է այդ քաղաքի բնությանը:

Այնտեղ երկինքը կապույտ է, ինչպես փիրուզե, երկիրը՝ բույսերով, ծաղիկներով փարթամ, ինչպես մի սքանչելի պարտեզ: Այնտեղ ձմռանը եղանակը մեղմ է, դուրեկան, ոչ մի քամի, ոչ փոթորիկ: Իսկ գարնանը և ամռանը բարձրագագաթ ծառերի վրա գիշեր-ցերեկ երգում են անթիվ սոխակներ:

Եվ ինչ համեղ մրգեր կան այնտեղ, եթե գիտենաք, ինչ հոտավետ պտուղներ:

Սուտ չի լինի, եթե ասեմ, որ այդ քաղաքը երկրային դրախտ կլիներ, եթե չունենար մի մեծ դժբախտություն, այն է՝ երկրաշարժը:

Բայց չնայելով սրան, մարդիկ այնտեղ էլի ուրախ են, զվարթ: Նրանք սրախոս են, սիրում են կատակներ անել, զվարճանալ: Հարուստ չեն, բայց ինչ-որ ունեն, նրանով գոհ են և պառավ կանանց պես չեն տրտնջում: Բարի մարդիկ են, շատ հյուրասեր, շատ բարեկամասեր: Բայց, մեր մեջ ասած, մի քիչ շատախոս են ու պարծենկոտ:

Ահա այս պստիկ և աննշան քաղաքում եմ ծնվել ես սրանից հիսուներկու և կես տարի առաջ, մի գարնանային գիշեր:
Իմ ծնողները

Իմ հոր անունն էր Մինաս: Նա մի շատ բարձրահասակ մարդ էր, խոժոռ դեմքով, թանձր, շիկագույն բեղերով, որ միշտ ծածկված էին պահում նրա սեղմված բերանը:

Օ, ես այժմ էլ եմ հիշում նրա խոր ընկած կապույտ աչքերը, որոնք թավ ունքերի տակից կայծեր էին արձակում բարկության միջոցներին:
Մորս անունն էր Օվսաննա:
Դա մի միջահասակ, քնքուշ կազմվածքով կին էր, գեղեցիկ դեմ-

քով և թանձր ու գանգուր մազերով: Քաղաքում նրան անվանում էին “Սիրուն Սոնա”:
Նա ոչ միայն դեմքով էր սիրուն, այլև հոգով, սրտով, վարք ու
բարքով:

Որքաե մայրս մեղմ էր ու հեզ, այնքան հայրս խստաբարո էր ու հպարտ: Այդ մարդը քիչ էր ժպտում, ավելի քիչ ծիծաղում: Բայց ազնիվ էր, արդարասեր, ճշմարտախոս: Երբեք սուտ չէր խոսում և ատելով ատում էր սուտ խոսողներին: Ոչ ոքից չէր վախենում և ատում էր վախկոտներին, քանի-քանի անգամ ավազակների է հանդիպել և նրանց հետ հրացանաձգություն ունեցել: Եվ չնայելով իր արկածային կյանքին՝ նա ապրեց ութսունհինգ տարի:
Նա ինձ միշտ ասում էր.

— Էյ, Ալեքսանդր, կյանքում շատ անգամ փորձանքի կհանդիպես, չհատվես: Թշնամիներ կունենաս, զգույշ կաց, բայց մի վախենար: Բարեկամներ կունենաս, հավատարիմ եղիր նրանց, պահանջիր, որ նրանք էլ հավատարիմ լինեն քեզ: Սուտ չխոսես, բայց տես, որ ստախոսների հետ էլ գործ կունենաս, չխաբվես:

Թե հայրս և թե մայրս գրել-կարդալ չգիտեին: Բայց երկուսն էլ զգում էին, որ գրել-կարդալը լավ բան է:

Հայրս ժամանակ չուներ ինձնով զբաղվելու: Մայրս էր մեծ մասամբ հոգում իմ մասին: Եվ ես, ուղիղն ասած,նրան եմ պարտական, որ այսօր գրել-կարդալ գիտեմ:
Ուսումնարան
Յոթ տարեկան էի, երբ մայրս ինձ տվեց ուսումնարան:

Ես միջակ մանուկ էի, ոչ անշնորհք, ոչ էլ շնորհքով: Աշխատավոր չէի, բայց շատ էլ ծույլ չէի: Էհ, ձեզ նման մի բան էի: Բայց ներողություն, կարելի է դուք ինձնից լավ եք:
Տա աստված:

Ես շատ միամիտ տղա էի: Հա, քանի միտս է պատմեմ ձեզ իմ միամտության մասին մի զվարճալի դեպք:

Մի օր ուսուցիչս, որին Սարգիս վարժապետ էին կոչում, ինձ վրա բարկացավ: Դասս լավ չէի պատրաստել: Նա ականջս մի լավ քաշեց, հետո բաց արավ դասագիրքը և ցույց տալով դասս, ասաց.
— Տես, վաղը այստեղից մինչև այնտեղ ջուր կանես:
— Շատ լավ, վարժապետ, ջուր կանեմ, — պատասխանեցի ես:

Մեր փողոցից ոչ հեռու կար մի աղբյուր: Մյուս օրը դասագիրքս տարա պահեցի նրա տակ այնքան, որ բոլորովին ջուր դարձավ:

Բերի ուսումնարան և հպարտ-հպարտ ցույց տվեցի վարժապետես:

Մարգիս վարժապետը առաջ մի կուշտ ծիծաղեց: Բոլոր աշակերտներն էլ ծիծաղեցին: Ես ապուշ-ապուշ նայեցի սրա-նրա երեսին:

Հանկարծ Մարգիս վարժապետը կատաղեց: Նա հրամայեց բաց անել առաջ մի, հետո մյուս ձեռքիս ափը և սկսեց քանոնով տուր թե որ կտաս:

Լավ էր, որ քանոնի տափակ կողմով էր զարկում և ոչ սուր կողմով:
Այնուամենայնիվ, ձեռքերս սաստիկ ցավեցին: Ես լաց եղա:

-Անիրավ,- ասաց Մարգիս վարժապետը,- ես քեզ երեկ ասացի, որ դասդ ջուր անես, այսինքն՝ անգիր անես ջրի պես, իսկ դու տարել ես գիրքդ թրջել ու բերել: Դե լավ, քիչ տզզա, դու դասագիրքդ ես ջուր արել, ես էլ քո աչքերը ջուր արի: Տես, մյուս անգամ ասածս լավ հասկացիր:

Եվ դուրս բերելով գրպանից մի մեծ թաշկինակ, սրբեց աչքերիս ջուրը, այսինքն՝ արտասուքը:

Երկար, շատ երկար ժամանակ աշակերտները չէին մոռանում իմ արածը և միշտ ծաղրում էին ինձ:
ՄԽԻԹԱՐ ՀԵՐԱՅԻՆ ՈՒ ՏԱԿԱՌԱԳՈՐԾԸ
ավանդություն

Տասներորդ դարի հայ հանճարեղ բժիշկ Մխիթար Հերացին իր ողջ կյանքը նվիրաբերել է մարդկությանը: Նրա դուռը միշտ բաց է եղել հիվանդների առաջ:

Մի գիշեր, երբ մեծ բժիշկը սենյակի մենակության մեջ նստած, ինքնամոռացությամբ ուսումնասիրում էր զանազան բույսեր, որոնց օգտագործումը շատ կարևոր էր համարում բժշկության մեջ, հանկարծ ծեծեցին դուռը:

Հերացին անմիջապես վերցրեց կանթեղը և բացեց դուռը: Շեմին կանգնած էր մի օտարական:
-Ներիր, բժիշկ,- ասաց նա,- որ այսպես անպատեհ ժամին քեզ
անհանգստացրի:

Հերացին կարծելով, թե եկողը սովորական հիվանդ է, ներս հրավիրեց նրան: Երբ օտարականը նստեց, Հերացին սկսեց հարց ու փորձ անել նրա առողջության մասին:
-Ես հիվանդ չեմ, բժիշկ: Ես եկել եմ երեք հարց տալու:
-Պատրաստ եմ քեզ լսելու,- ասաց մեծ բժիշկը,- խոսիր:
-Ասա ինձ, բժիշկ, ո՞րն է քո բժշկության գաղտնիքը:

-Իմ բժշկությունը ոչ մի գաղտնիք չունի,- պատասխանեց Հերացին,- իմ բժշկությունը սեր է, սեր է դեպի մարդը:
-Ասա ինձ, բժիշկ, դժվա՞ր է բժշկի պարտականությունը:

-Բժշկի աշխատանքը դժվար է, երբեմն չափազանց դժվար: Բայց բժշկությունը պարտականություն չէ, զավակս: Բժշկությունն ամենից առաջ կոչվում է խիղճ:

-Մի վերջին հարց էլ, բժիշկ,- ասաց օտարականը,- ինձ չե՞ս վերցնի քեզ մոտ որպես աշակերտ:

-Քո երրորդ հարցին ես չեմ կարող պատասխանել, մինչև որ դու չպատասխանես իմ հարցին: Ասա ինձ, խնդրեմ, հանուն հիվանդի դու կարո՞ղ ես ամեն ինչից զրկել քեզ: Կարո՞ղ ես քո հանապազօրյա հացի փոխարեն հիվանդի համար դեղ գնել, կարո՞ղ ես անքուն գիշերներ անցկացնել նրա անկողնու մոտ՝ մոռանալով քո մերձավորներին: Եվ, վերջապես, դու ընդունա՞կ ես մեկընդմիշտ ընդունելու, որ բժշկի աշխատանքը սոսկ պարտականություն չէ, այլ անհուն սեր դեպի մարդը, համակ նվիրում և սրբազան գործ: Եթե ազնիվ ես, ասա ինձ ճշմարտությունը:
Օտարականը շփոթվեց:

-Ես ... Ես ազնիվ մարդ եմ, բժիշկ,- ասաց նա,- և ես քեզ խաբել չեմ կարող: Ավելի լավ է, ես կշարունակեմ զբաղվել իմ արհեստով՝ տակառագործությամբ:
Մխիթար Հերացին մոտեցավ և գրկեց օտարականին.

-Ապրես, զավակս, դու ազնիվ մարդ ես և չցանկացար ապագայում հանցագործ դառնալ:

Օտարականը ներողություն խնդրեց և հեռացավ, իսկ Հերացին, որ իրոք ամբողջովին նվիրված էր մարդկությանը, նորից խորասուզվեց իր ուսումնասիրության մեջ:
Ա. ՎԱԳՆԵՐ ՓՈՔՐԻԿ ՆԿԱՐԻՉԸ

Աշխարհում ամեն ինչ իր սկիզբն ու վախճանն ունի: Վերջացավ նաև այդ տարվա երկար ձմեռը, և սկսվեց գարունը:

Գարնանն առանձնապես սուր բուրմունք են արձակում փթթող ծառերը, թարմ կանաչը, աոաջին ծաղիկները, հերկած հողը:

Ղրիմում գարնանային այդ բոլոր բույրերին միանում է ծովի սուր և թարմ հոտը:

Հաճելի է այդպիսի օրերին անհոգ թափառել ծովափին և հավաքել ալիքների դուրս նետած գունավոր քարերը, կամ ընկերների հետ նստել տաք ավագի վրա և վիճել ու գուշակություններ անել, թե որտեղից է գալիս հեռու հորիզոնում երևացող նավը և կմտնի", արդյոք, իրենց ծովածոցը:
Գարնանը լավ է ծովափին:

Բայց այժմ այդպիսի պահերի մասին Հովհաննեսը կարող է միայն հիշել: Փոքրիկ սրճարանի պատուհանից ծովը բոլորովին չի երևում: Միմիայն փոթորիկի ժամանակ այստեղ է հասնում նրա շառաչյունը:

Վաղուց սրճարանում ոչ մի արտասովոր բան չի պատահել: Ժամանակը ընթանում էր դանդաղ, և յուրաքանչյուր օր նման էր նախորդ օրվան, ինչպես երկվորյակները իրար:

Այդպես աննկատ և անուրախ, ամենօրյա հոգսերի և ունայնության մեջ անցավ գարունը Հովհաննեսի համար:

Այժմ նույնիսկ ջութակը չէր կարող մխիթարել նրան և փոխարինել նրա կորցրած ուրախ մանկությանը:

Գարունն անցավ, եկավ թեոդոսյան չոր ամառը, երբ տոթն սկսվում է արևածագի հետ միասին և մեղմանում միայն մաթն ընկնելուց հետո:

Անցյալ տարի Հովհաննեսը կարող էր ընկերների հետ ուզած ժամանակ լողանալ ծովում:

Բայց հիմա, առավոտյան, սրճարանում աշխատանքն սկսվելուց առաջ Հովհաննեսը շտապում է հաճախորդներին հասցնել մոր ձեռագործը:
Ահա այսօր նա շտապում է հաճախորդներից մեկի մոտ:
Այսօր ինչ պարզ, արևոտ առավոտ է: Երկինքն ու ծովը, գիշերա-

յին հանգստից հետո, հիմա սիրալիր ժպտում են իրար: Արևը շուտով կցրի առավոտյան մշուշը, որով դեռ պարուրված են լեռները, իսկ հիմա նրա ճառագայթները դեռ բեկբեկվում և փայլփլում են ծովի կապտականաչ մակերեսին:

Մի քանի րոպե Հովհաննեսը կանգնած հիանում է այդ անծայրածիր տարածությանը նայելով և մտածում, թե գուցե կհասցներ լողանալ: Բայց ձեռագործի կապոցը, որ նա ամուր սեղմել է թևի տակ, նրան հիշեցնում է իր պարտականությունը:

Զսպելով լողանալու իր մեծ ցանկությունը՝ նա արագ իջնում է բլրակից և վազում է դեպի Արբատսկայա փողոցը:

Հանձնարարությունը կատարելուց հետո Հովհաննեսը ճամփան փոխում է դեպի հունական սրճարանը, բայց կես ճանապարհին մտածում, որ ինքը դեռ ժամանակ ունի և այնուամենայնիվ կհասցնի լողանալ:

Վերջնականապես այդպիսի որոշում ընդունելով՝ Հովհաննեսը նեղլիկ նրբանցքներով շտապում է դեպի ծով:

Բայց արդեն ափին նա նորից կանգ է առնում կախարդվածի պես: Բաց ծովում, հեռվից դեպի ափ է գալիս նավերի մի էսկադրա: Առանձին նավեր հաճախ էին գալիս Թեոդոսիա, բայց էսկադրայով գրեթե երբեք:

Հովհաննեսն իր ամբողջ կյանքում երկրորդ անգամ է էսկադրա տեսնում:

Նա ցանկանում է նկարել այդ նավերը, քանի դեռ նրանք չեն մտել ծովախորշը: Նրա գրպաններում միշտ էլ ածուխի կտորներ կան: Թեև նա հիշում է, որ հայրն արգելել է ածուխով կեղտոտել պատերը, և շատ հազվադեպ է խախտում այդ պատվերը, բայց այդ անգամ իրեն զսպել չի կարողանում:

Հովհաննեսը շրջվում է, քիչ հեռվում նկատվում պատվարժան քաղաքացուհի Քրիստինա Դուրանտեի գեղեցիկ, սպիտակ տունը: Մի քանի ոստյունից հետո նա արդեն այնտեղ է և մի տեսակ ինքնամոռացության մեջ սկսում է պատի հարթ մակերևույթի վրա նկարել նավերի ուրվագծերը:

Տենդորեն նկարում և սրտնեղում է, որ չունի գունավոր մատիտներ, չունի ներկեր: Եթե նա մատիտներ կամ ներկեր ունենար, կարող էր արտահայտել ծովի կապտականաչ երանգը և առավոտյան արշալույսից շառագունած առագաստները:
Հովհաննեսը հազիվ էր ավարտել նկարը, երբ հանկարծ բղա-

վեց անսպասելի և ուժեղ ցավից: Քբիստինա Դուրաետեն իր փոքրիկ, բայց ուժեղ մատներով ամուր բռնել էր նրա ականջը:

-Ա, ուրեմն այդ դու ես միշտ կեղտոտում իմ տան պատերը: Ինչ է քո պատճառով ես անընդհատ պետք է սպիտակեցնե՞մ իմ պատերը,- բարկացած բղավում է տանտիրուհին, շարունակելով ձգել նրա ականջները:

-Ձեր տան պատերը, տիկին Դուրանտե, այնպես հարթ են, ածուխն այնպես լավ է սահում նրանց վրա, և այնպես գեղեցիկ նկարներ են ստացվում ...Դե ինքներդ տեսեք,- հաղթահարելով ցավը և նմանվելով մեծահասակներին, լուրջ ու շողոքորթաբար առարկում է Հովհաննեսը:

-Աստված իմ, նա դեռ համարձակվում է իմ առաջ գովաբանել նկարները,- ձեռներն իրար է զարկում կինը:

Զգալով, որ ականջներն այլևս աքցանի մեջ չեն, փոքրիկ Հովհաննեսը դիմում է փախուստի:

Բայց հեռու փախչել երան չի հաջողվում: Անկյունից դուրս է գալիս քաղաքի ճարտարապետ Կոխը: Հովհաննեսը թափով վազելիս դիպչում է նրան:
-Ու՞ր ես այդպես վազում,- հարցնում է ճարտարապետը:

Հովհաննեսը Կոխին լավ գիտե: Կոխը ծանոթ է Հովհաննեսի հորը և եղել է նրանց տանը: Վերջերս նա նույնիսկ գովեց Հովհաննեսի նկարները: Տղան չկարողացավ դիմադրել գայթակղությանը, հոր տան պատին նկարել էր հրացանավոր մի զինվոր: Անցորդները նայում էին ու զարմանում: Մի ծերունի վետերան, որը ծառայել է դեռևս Սուվորովի ժամանակ, մյուսներից ավելի երկար կանգնեց:

-Ինչ լավ է ստացվել, մեկ էլ տեսար՝ երգեց կամ ծխախոտ վա-ռեց,-եկարին հավանություն էր տվել նա:

Հովհաննեսը շատ էր ուրախացել նրա գովասանքից: Հենց այդ օրը երեկոյան դեմ նրանց տուն էր եկել ճարտարապետը, երկար դիտել նկարը թողնել պատի վրա: Այդ պատճառով էլ Հովհաննեսը ոչ միայն չվախեցավ Կոխին հանդիպելուց, այլև նույնիսկ ուրախացավ, եթե հանկարծ տիկին Դուրանտեն հորը բողոքեր, ճարտարապետը անպայման իրեն կպաշտպաներ:

Տղան հուզմունքով և անկեղծորեն պատմում է պատահած դեպքը:

Ճարտարապետը անմիջապես ոտքի է կանգնում, մտածում, և հետո, բռնելով նրա ձեռքից վճռականորեն ասում է.
-Գնանք, ցույց տուր նկարը:

-Ոչ, ոչ, ես չեմ գա,- հակառակվում է տղան: -Տիկինը դեռ այնտեղ է և նորից կսկսի կռվել:
-Մի վախենա, իմ ներկայությամբ նա քեզ ձեռք չի տա:

Իսկապես, երբ Հովհաննեսը ճարտարապետի հետ վերադառնում է Դուրանտեի տան մոտ, նա դեռ շարունակում էր ճվճվալ, թե օր չունի այդ ոտաբոբիկ տղաների ձեռքից, բայց ճարտարապետին տեսնելով՝ Քրիստինա Դուրանտեն սկսում է սեթևեթել և քնքշաբար հանդիմանել Հովհաննեսին:
Ճարտարապետը չոր-չոր ասում է.

-Խնդրում եմ մի հուզվեք, տիկին Դուրանտե, ես իմ օգնականի հետ բանվորներ կուղարկեմ, և նրանք ձեր պատերը կրկին կսպիտակեցնեն:

Այլևս նա տիկնոջ հետ չի խոսում, չի լսում նրա շնորհակալությունը, այլ ուշադիր դիտում է փոքրիկ նկարչի նկարները: Հետո բռնում է Հովհաննեսի ձեռքն ու փաղաքշանքով ասում.

-Գնանք, սիրելիս, ես ուզում եմ քեզ հետ խոսել և մի քանի բան ցույց տալ իմ տանը:

Այդ ժամանակ Հովհաննեսը հիշում է, որ իրեն անհրաժեշտ է շտապել սրճարան: Նա արդեն առանց այն էլ ուշացել էր և չգիտեր, թե այժմ ինչպես պետք է երևա տիրոջ աչքին:
Ճարտարապետը փաղաքշաբար շոյում է տղայի գլուխը.

֊Մոռացիր սրճարանը: Դու այլևս այնտեղ չես գնա: Քեզ անհրաժեշտ է նկարչություն սովորել:

-Իսկ ի՞նչ կասի հայրս, երբ իմանա, որ ես սրճարանում չեմ: Նա էլ էր ասում, որ ինձ անհրաժեշտ է սովորել, բայց դրա համար փող է հարկավոր, իսկ մենք փող չունենք:

-Պետք չէ, տղաս... Այլևս այդ մասին մի մտածիր: Մենք փող կգտնենք, իսկ այսօր ինձնից կստանաս գունավոր մատիտներ: Դու այլևս ստիպված չես լինի ածուխով նկարել:
-Ես մատիտնե՞ր կունենամ:
Հովհաննեսի աչքերը փայլում են, նա կանգ է առնում, ուրախության արցունքները խեղդում են կոկորդը: